Paganizm ve Neopaganizm Nedir? (Öğretileri, Festivalleri)

Paganizm; doğadaki bütün varlıkları kutsal gören bir inanç sistemidir. Semavi dinlerden önce ortaya çıkmış, günümüze kadar “değişerek” ulaşmıştır.

Paganizm veya günümüzdeki ifadesiyle neopaganizm, bünyesinde çok fazla inanç sistemini barındıran teolojik ve ruhsal bir akımdır. Doğanın kutsallığı temelinde kurulan pagan inanışları tek bir yol değildir. “İnsanların yaşadıkları yerlerin, geçmişlerinin ve atalarının getirdiği inançlarının değişkenlik gösteren ruh birliği” olarak tanımlanır. Paganizmde “pentagram” adı verilen 5 köşeli bir yıldız; toprak, hava, ateş ve suyu temsil eder. Uyumun ve döngünün koruyucusu bu dört element, bu dünyanın ve öte dünyanın eşiklerini oluştururlar. Doğadaki varlıkları kutsal olarak sayarlar ve bu varlıklara “tanrısallık” atfederler. İbadethaneleri, yazılı belgeleri ve peygamberleri yoktur. İbadetler doğadaki varlıkların ruhlarına yapılır. İbadetleri, birçok farklı ritüel içerebilir.

Eski paganlar; kendi yaptıkları putlara, heykellere, oyma taşlara veya doğal olarak meydana gelmiş ilginç cisimlere “tanrıya ulaşmak için” tapardı. Deprem, tsunami, volkanik hareketlilikler ve denizdeki dalgalanmalar bile tanrılarla açıklanırdı. Günümüzdeki neopaganizm akımları, eski dogmatik doktrin ve ritüellerden arındırılmıştır. Druidizm ve Wicca gibi pagan inançları, Avrupa’da yaygındır. Paganizm, bir din değildir; dinler bütünlüğü veya şemsiyesi diyebiliriz. Bünyesinde onlarca inanç sistemini barındırdığı için farklı ülkelerde farklı doktrinler bulunabilmektedir. Putperest değillerdir; ancak putperestler paganların içinde bulunabilir. Hindu değildirler; ancak Hinduizm pagan dinleri arasında yer alır. Bu sebeple paganizmi anlamak gerçekten kolay değil!

Nasıl Ortaya Çıktı?

Paganizm, Latince kökenli bir kelimedir. “Kırsal” anlamındaki “paganus” kelimesinden türetilmiştir. Kırsal kesimlerde yayılmaya başladığı için bu adı aldığı tahmin ediliyor. Hıristiyanlık, ilk yıllarında daha çok şehirlerde yaygındı. Köylüler ise, eski dinlere tabi olarak yaşıyordu. O dönemde Hıristiyan olmayan ve doğa dinlerine inanan kişilere “paganus” deniyordu. Bu dönemden günümüze kadar kullanılan “pagan” kelimesine, ilk olarak 14. yüzyıl İngilizce sözlüklerinde rastlanıyor. “Paganizm” kelimesine ise 17. yüzyılda bazı belgelerde rastlanmıştır.

Paganizm’in kökeni, eski doğa dinlerine dayanıyor. Başlangıcı bilinmeyen birçok doğa dininin genel adıdır. İbrahimî dinler (Musevilik, Hıristiyanlık ve İslamiyet) öncesi ortaya çıkan pagan inançları, 20. yüzyılın ilk yıllarından itibaren “neopaganizm” adıyla tekrar yaygınlaşmaya başladı. Doğa dinlerine dayanan spritüel (ruhsal) bir yaşam tarzı olan paganizm, Avrupa ve Doğu’nun eski dinlerinin farklı varyasyonları olarak ortaya çıkmıştır.

Paganizm Öğretileri

Paganizm, doğadaki her varlığın kutsallığına inanır. Bunu, mirasları ve kökenleri olarak görürler. Eski inanç ve değerlerini koruyarak, bunları modern yaşama uyumlu hale getirmeye çalışırlar. Doğanın kutsallığı önemli bir öğretidir. Bazı paganlar, Avrupa mitolojilerindeki tanrı ve tanrıçaların izinden gider. Bazıları da “cinsiyetsiz” tek bir yaşam gücüne inanır. Bir kısmı da, kendilerini “tanrı ve tanrıça” veya “hanım ve efendi” olan kozmik bir çifte adarlar.

Neopaganizm öğretilerinden bazıları şunlardır;

• Doğa kutsaldır, her şeyde ve varlıkta ilahi bir yön vardır.
  
• Yaşamın ve var olmanın sebebi “tabiat ana”dır. Her varlık ona aittir.
  
• Erkekler ve kadınlar, eşsiz varlıklardır. Çocuklara sevgi ve saygı duyulur.
  
• Herkes eşsizdir, herkesin manevi deneyimleri de eşsiz olmalıdır.
  
• Hayvanlara yuva olan ormanlar ve açık alanlara sevgi beslenmelidir.
  
• Evrendeki her varlığa, görünen ve görünmeyen, bilinen ve bilinmeyen her şeye saygı duyulur.
  
• İlahi olan dişi veya erkek her varlık “kutsal bütünün parçaları olarak” onurlandırılır.
  
• Ruh, ölümden sonra yaşamaya ve yeniden doğmaya devam eder.
  
• Bireysel ruhani tecrübeler önemlidir. Bu tecrübeyi, doğal dünya ile ilişki kurarak yaşarlar.
  
• İlahi olanlarla kurulan ilişkiler, doğanın farklı durumlarına uyum sağlanarak gerçekleştirilir. Bu amaçla içsel benlik keşfedilir.
  
• İlahi olanla bir aracı vasıtası ile değil, doğrudan yüz yüze karşılaşmak gerektiğine inanırlar.
  
• Rehberler, sadece teşvik edici ve hızlandırıcı rol oynarlar. Bu kişiler bilgilerini ve deneyimlerini, sorumlulukları altındaki kişilerin ilahi olanla ilgili keşiflerini hızlandırmak için paylaşırlar.
  
• Paganizmdeki çeşitli gelenekler, paganların manevi tecrübelerinin kapsamını yansıtır.
  
• Çevre ve ekolojik farkındalığa önem verilir. Ekolojik duyarlılık faaliyetlerinde yer alma sorumluluğundadırlar.
  
• İnsan, hayvan, bitki veya taş gibi canlı ve cansız her varlığa, özgür düşünceye saygı duyarlar
  
• Tanrıça suretindeki “ilahi uyum” gibi bazı pagan inanışları dışında dogmatik inançları olmadığını ileri sürerler.
  
• Bazı paganlar, tanrı ve tanrıçaların bireylerden oluştuğuna inanırlar.
  
• Paganlarda Mesih inancı yoktur.
  
• Paganizm ritüellerinde saat yönünde çember çizilir. Çemberin koruyucu etkisi vardır. Çember çizilirken herkes çemberin içinde olmalıdır. Kutsal ruhlar çemberin içine çağırılır ve ayin sonrası kutsal ruhların çıkması için çember bozulmalıdır.
  

Paganizm Çeşitleri

Neopagan hareketinin en önemli isimlerinden biri olan Philip Emmons Isaac Bonewits, paganizmi şöyle sınıflandırıyor;

Paleo-Paganizm: "Neopaganizm"in karşıtı bir terimdir. Eski kültürlerden ve yeni pagan öğretilerinden etkilenmemiştir. Ortaya çıktığı günden beri varlığını sürdüren pagan kültürlerini tanımlayan bir sınıftır. Hinduizm, Şinto, Germen paganizmi, Kelt politeizmi, Yunan dinleri, Roma dinleri örnek olarak verilebilir.

Mezo-Paganizm: Dini uygulamalar bakımından bağımsızlığını koruyan pagan kültürlerini tanımlayan bir ifadedir. Monoteistik, teistik veya dualistik inançlardan ve doktrinlerden az da olsa etkilenmiştir. Avustralya Aborijinleri, Amerikan yerlileri, Farmasonluk, Sihizm ve Teosofi gibi teolojik akımlar ve inanç sistemleri örnek olarak verilebilir.

Neopaganizm: Paganizmin modern ve yenilikçi bir akımıdır. Hıristiyanlık öncesi yaygın olan doğa temelli ruhani doktrin ve inançların yeni bir bakış açısı ile yeniden canlanması olarak tanımlanır. Doğa ile sıkı bir bağ kurmak temelinde ortaya çıkmıştır. Slavianstvo, Neo-Druidizm ve Vika gibi inanç sistemleri neopaganizm örnekleri olarak gösteriliyor.

Pagan Festivalleri

Paganlar, güney yarımküre ve kuzey yarımkürede farklı tarihlerde 8 festival kutlar. Bu festivallerin tarihleri ve anlamları şöyledir;

Yule (Gündönümü – Noel): Kuzey yarımkürede 22 Aralık, güney yarımkürede 21 Haziran tarihlerinde kutlanır. Kış gündönümü, Hıristiyanlık öncesi Kutsal Kral’ın doğum günüdür. Güneş, çoktanrılı dinlerde erkek tanrıyı temsil eder. Bu sebeple Yule, güneş tanrısının dönüşü olarak kutlanır. Aynı zamanda tanrıçanın yeniden doğuşudur. Noel, en büyük karanlık zamandır; aynı zamanda senenin en uzun gecesidir.

İmbolc: Kuzey yarımkürede 2 Şubat, güney yarımkürede 1 Ağustos tarihlerinde kutlanır. 2 Şubat, bir başlangıç dönemidir. Senenin ve büyümenin başlangıçlarını birleştiren zaman dilimidir. Bu dönemde tanrıça genç oğlunu beslerken, ilkbahar gelgitinin fısıltıları duyulur. Yaz ayları hayallerinin ve umutların tohumları bu dönemde ekilir.

Ostara (İlkbahar ekinoksu): Kuzey yarımkürede 21 Mart, güney yarımkürede 21 Eylül tarihlerinde kutlanır. 21 Mart, ilkbahar gelgitinin ilk günüdür. Genç tanrı, olgunlaşıp büyümeye devam eder. Gece ve gündüz eşittir. Ağaçlar yeni filizler verir, tohumlar kabarır.

Beltaine: Kuzey yarımkürede 1 Mayıs, güney yarımkürede 31 Ekim tarihlerinde kutlanır. Toprak olgunlaşmıştır ve bereketlidir. Genç tanrı toprağa aşkını ilan eder. Yazın ilk çiçekleri onlar şerefine toplanır. Beltaine, aynı zamanda cadı yılının verimlilik şenliğidir ve yılın ikinci büyük döngüsünü temsil eder. Yeni yıl ve yeni oluşumlar kutlanır. Tanrı ve tanrıçanın birleştikleri gündür.

Midsummer (Yaz gündönümü / yaz dönümü): Kuzey yarımkürede 21 Haziran, güney yarımkürede 22 Aralık tarihlerinde kutlanır. Yılın en uzun günü 21 Haziran’da ateş festivali olarak kutlanır. Toprak cömertliğini paylaşmaya başlar. İlk otlar biçilir. Aynı zamanda barış ve evlilik için geleneksel bir dönemdir.

Lughnasadh: Kuzey yarımkürede 1 Ağustos, güney yarımkürede 2 Şubat tarihlerinde kutlanır. 1 Ağustos, ilk hasat dönemidir. Doğa döngüsü devam ettikçe bitkiler gelecek sene için tohumlarını hazırlar. Oğul, yani güneş ve geçen günler sonbaharı müjdeler. Yavru hayvanlar büyümüştür. İlkbaharda dikilen bitkiler meyvelerini verir.

Mabon (Sonbahar ekinoksu): Kuzey yarımkürede 21 Eylül, güney yarımkürede 21 Mart tarihlerinde kutlanır. Hasat devam eder. Bir kez daha günler ve geceler eşittir. Bahçeler çiçeklerle dolmuştur. Soğuk aylar için hazırlıklar başlar.

Samhain: Kuzey yarımkürede 31 Ekim, güney yarımkürede 1 Mayıs tarihlerinde kutlanır. Kelt dini mensuplarının kutladığı bir festivaldir. Günümüzde bazı ülkelerde “Halloweene” festivali olarak kutlanır. Son hasat dönemidir. Toprak, tanrıya hüzünle el sallar. Yankı dönemidir. Daha önce yaşamış olanlar şereflendirilir ve görülür. Ebedi yaşam döngüsündeki roller bu dönemde anlaşılır.

Paganizm’le İlgili Kısa Bilgiler

• Paganizm’e tabi olan veya öğretilerine inanarak uygulayan kişilere “pagan” adı verilir.
  
• Paganlar, farklı ülkelerdeki yerel inançlara ve teolojik akımlara büyük önem ve değer verirler.
  
• Pagan ritüelleri, paganların, doğal döngülerle uyum içinde olmalarına yardımcı olur. Bu sebeple ayinler, genellikle mevsimlerin dönüm zamanlarında yapılır. Ay ve Güneş’in çeşitli safhalarında ve yaşamın dönüm noktalarında da bazı ayinler ve festivaller yapılır.
  
• Paganlar, tüm inançlara saygı duyarlar. Misyonerliğe karşı çıkarlar. İnsanları kendi inançlarından veya dinlerinden döndürmeye çalışmazlar. Diğer dinlere ve inanç sistemlerine mensup olanlardan tolerans ve hoşgörü beklerler.
  
• İslamiyet öncesi Anadolu’da bütün mitolojik tanrı ve tanrıçaların tek bir tanrı ve tanrıçanın suretleri olduğu şeklinde bazı pagan inanışları yaygındı.
  
• Pagan dinlerinin hemen hemen tamamı çoktanrılıdır. Doğadaki olaylar, tanrıların içinde yer aldığı mitolojik hikâyelerin açıklanması olarak görülür.
  
• Paganizm bünyesinde; Wiccanlar, Druidler, Şamanlar, Kutsal Ekolojistler, Odinistler ve Heathenler gibi farklı topluluklar vardır.
  
• Musevîlik, Hıristiyanlık ve İslâmiyet’ten oluşan İbrahimî yani semavi dinlerin kutsal kitaplarında, “çoktanrılı” veya “putperest” paganist inanışlara tepki gösterilerek, atıflar yapılır. Semavi dinler, paganizm gibi inançları “sapkın” olarak açıklamış; insanları Allah’ın birliğine çağırmıştır.