Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Nedir, Ne İş Yapar?

SPK, sermaye piyasasını düzenlemekle görevli kamu kuruluşudur. Sermaye piyasası ile ilgili usul ve esasları belirleme yetkisi olan bir kurumdur.

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), düzenleyici ve denetleyici bir kamu kurumudur. İdari ve mali özerkliğe sahiptir. Sermaye piyasasındaki düzenlemeler, sermaye piyasası hukukunun temel kaynaklarından biri olarak gerçekleştirilir. SPK, sermaye piyasalarında yatırım ve işlem yapan şirketler ve kuruluşların faaliyet alanları ile ilgili kural ve esasları belirler, gerekli izinleri verir ve gerekirse çeşitli yaptırımlar uygulayabilir. SPK’nın merkezinin Ankara’dan İstanbul’a taşınması planlanıyor. Makalemizde SPK’nın görevlerinden personel sayısına, amaçlarından eski başkanlarına kadar birçok bilgiye ulaşabilirsiniz.

Tarihçe

SPK, 30 Temmuz 1981 tarihinde yürürlüğe giren 2499 sayılı “Sermaye Piyasası Kanunu” ile faaliyetlerine başlayan bir kamu kuruluşudur. Resmi kuruluşu, 25 Ocak 1982 tarihinde gerçekleşmiştir.

Amacı

SPK, halkın tasarruflarını menkul kıymetlere yatırmasını ve iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın olarak katılmasını sağlamak amacını güden bir kuruldur. Tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarının korunmasını gözetir. Sermaye piyasasının açıklık, kararlılık ve güven içinde çalışmasını sağlamayı amaçlar. Sermaye piyasasını düzenleyip denetlemek de diğer amaçları arasındadır. Kurul, amaçlarına yönelik hedeflere kanun, yönetmelik ve tebliğlerle düzenlemeler yaparak, piyasaların gözetim ve denetimini sağlayarak ulaşmaya çalışır.

Kurulun temel amaçları şunlardır;

• Sermaye piyasalarının ve kurumlarının işleyiş kurallarını belirlemek
  
• Piyasadan fon kullanan şirketlerin belli kurallara uygun olarak en iyi şekilde yararlanmalarını sağlamak
  
• Sermaye piyasasına yatırım yapan tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarını korumak
  
• Piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamak
  

Kurul Yapısı ve Birimleri

SPK, Başbakanlığa bağlı olarak görev yapan bir kamu kurumudur. SPK başkanları, 5 yıl görev yapmak üzere seçilir. Seçilen başkan; Başbakan, Bakanlar Kurulu veya ilgili bakan kararı gibi idare tasarrufla görevden alınamaz. Üst Kurul, 7 üyeden oluşur.

1981 yılında çıkarılan 2499 sayılı “Sermaye Piyasası Kanunu” ile kurulan SPK’nın görev, yetki ve sorumlulukları; bu kanunu yürürlükten kaldıran 6.12.2012 tarihli 6362 sayılı “Sermaye Piyasası Kanunu” ile yeniden düzenlendi. İdari ve mali özerkliğe sahip bir kamu tüzel kişisi olan SPK, görevlerini yerine getirmek için yetkilerini bağımsız olarak kullanır. SPK, genellikle "tebliğ" olarak çıkarttığı düzenlemeleri, "yönetmelik" şeklinde de yapabilir. Ekonomik koşullara uyum sağlamak ve uygulamaları belirli esaslara bağlamak için “Kurul İlke Kararları” yayınlanabilmektedir.

Kurul Karar Organı, 1 başkan, 2 başkan yardımcısı olmak üzere toplam 7 üyeden oluşur. Üyeler, Bakanlar Kurulu tarafından atanır. Üyelerden en az birinin hukuk fakültesi mezunu olması, en az birinin 10 yıl özel sektör sermaye piyasası kurumlarında deneyimi olması, en az birinin Kurul’da asgari 10 yıl çalışmış olması şartı aranır. Üyelerden biri Bakanlar Kurulu tarafından başkan olarak görevlendirilir. Kurul Karar Organı başkanı ve üyeleri, 5 yıllığına seçilir. Süreleri dolan başkan ve üyeler bir kereliğine tekrar atanabilir.

Kurul başkanına bağlı başkan yardımcılıklarının altında çalışan hizmet birimleri ise şunlardır; Denetleme Dairesi, Ortaklıklar Finansmanı Dairesi, Aracılık Faaliyetleri Dairesi, Kurumsal Yatırımcılar Dairesi, Piyasa Gözetim ve Denetim Dairesi, Araştırma Dairesi, Muhasebe Standartları Dairesi, Bilgi İşlem, İstatistik ve Enformasyon Dairesi, Hukuk İşleri Dairesi, İdari ve Mali İşler Dairesi, Kurumsal İletişim Dairesi, Strateji Geliştirme Dairesi.

Görev, Yetki ve Sorumlulukları

SPK, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile verilen görev, yetki ve sorumlulukları yerine getirmekle yükümlüdür. Bu kapsamda görev, yetki ve sorumluluklarını şöyle sıralayabiliriz;

• Kanunun emrettiği uygulamaları yerine getirmek, öngörülen neticelerin sağlanmasını temin etmek için gerekli olan işlemleri yapmak
  
• Kamunun zamanında ve doğru bir şekilde aydınlatılmasını sağlamak amacıyla çeşitli kararlar almak
  
• Kurumların ve ortaklıkların bağımsız denetimini yapmak; derecelendirme, değerleme ve bilgi sistemleri denetimlerini yapmak; bu faaliyetlere ilişkin şartları ve çalışma esaslarını belirlemek; bu şartları yerine getirenleri listeler halinde ilan etmek
  
• Finansal istikrar ve ulusal veya uluslararası mevzuatın gereklerinin sağlanması amacıyla diğer finansal düzenleyici ve denetleyici kurumlarla iş birliği yapmak, bilgi alışverişinde bulunmak.
  
• Muadil yabancı kurumlar ile sermaye piyasalarıyla ilgili bilgi alışverişinde bulunmak, belge taleplerini karşılamak, yabancı kuruluşların Türkiye’deki merkez, şube veya ortaklıkları ile hizmet aldıkları kurumlarda denetim yapılmasına olanak sağlamak, gerekli idari tedbirlerin alınmasına yardımcı olmak
  
• Yeni sermaye piyasası kurumlarına ve araçlarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek ve bunları denetlemek
  
• Halka açık ortaklıklarda görev alacakların, sermaye piyasası kurumlarının yönetici ve diğer çalışanlarının mesleki eğitimini temin etmek, mesleki sertifikasyonlarına ilişkin usul ve esasları belirlemek, bu amaçlarla merkez veya şirket kurmak ve esaslarını belirlemek
  
• Yatırımcı ve tasarruf sahiplerine yatırım tavsiyesinde bulunacak kişiler ve kuruluşların uymaları gereken ilke ve esasları belirlemek
  
• Kamuyu Aydınlatma Platformu’nun (KAP) işletim ve çalışma esasları ile kurula yapılacak bildirim ve başvuruların usul ve esaslarını belirlemek
  
• Sermaye piyasası kurumlarının, halka açık şirketlerin, borsaların ve öz düzenleyici kuruluşların bilgi sistemlerinin işletimine ve denetimine ilişkin usul ve esasları belirlemek
  
• Yerli veya yabancı akademisyenlere, çalışma gruplarına ve kişilere sermaye piyasalarına ilişkin bilimsel araştırmalar yaptırmak
  
• Uluslararası kuruluşlar, mali, iktisadi ve mesleki teşekküllerin çalışmalarına katılmak, ortak projeler geliştirmek
  
• Sermaye piyasaları ile ilgili uluslararası kuruluşlara, mali, iktisadi ve mesleki teşekküllere üye olmak
  

(SPK Başkanı Dr. Vahdettin Ertaş - 2017)

SPK Başkanları

SPK’nın ilk başkanı Prof. Dr. İsmail Türk'tür. Dr. Vahdettin Ertaş ise, 01 Ocak 2013 tarihinden itibaren SPK başkanlığı görevini yürütmektedir. SPK’da görev yapmış başkanlar ve görev yılları şöyledir;

• Prof. Dr. İsmail Türk (13.01.1982 - 26.05.1988)
  
• Prof. Dr. Mehmet Şükrü Tekbaş (26.05.1988 - 15.06.1992)
  
• Doç. Dr. Yaman Aşıkoğlu (25.06.1992 - 06.10.1994)
  
• Doç. Dr. Ali İhsan Karacan (14.10.1994 - 16.10.1997)
  
• Prof. Dr. Muhsin Mengütürk (16.10.1997 - 16.10.2000)
  
• Doç. Dr. Doğan Cansızlar (20.11.2000 - 17.11.2006)
  
• Doç. Dr. Turan Erol (02.07.2007 - 20.02.2009)
  
• Prof. Dr. Vedat Akgiray (18.03.2009 - 30.12.2012)
  
• Dr. Vahdettin Ertaş (01.01.2013 - ...)
  

SPK’ya Bağlı Kurum ve Şirketler

Sermaye Piyasası Kurulu’na bağlı olan kurum ve şirketler şunlardır;

• İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (Borsa İstanbul A.Ş.)
  
• İstanbul Altın Borsası
  
• Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş. (Borsa İstanbul A.Ş. altında birleşti.)
  
• İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş.
  
• Merkezi Kayıt Kuruluşu
  
• Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği
  
• Halka açık şirketler
  
• Aracı kuruluşlar
  
• Yatırım fonları ve ortaklıkları
  
• Portföy yönetim şirketleri
  
• Bağımsız denetim kuruluşları
  
• Derecelendirme kuruluşları
  
• Gayrimenkul yatırım ortaklıkları
  
• Yatırım danışmanlığı şirketleri
  

SPK Hakkında Kısa Bilgiler

• SPK’nın merkez binası Ankara’dadır. İstanbul Şişli’de de temsilciliği bulunmaktadır. “İstanbul Finans Merkezi” projesi kapsamında SPK merkezinin İstanbul'a taşınması planlanıyor.
  
• SPK, her ay sermaye piyasaları ile ilgili beklenti anketi; günlük, haftalık ve aylık piyasa istatistikleri yayınlamaktadır.
  
• SPK; sermaye piyasalarını denetleme faaliyetleri çerçevesinde şirket ve kuruluşlara idari para cezaları, işlem yasakları ve bazı tedbirler uygulama yetkisine sahiptir.
  
• SPK’nın Kasım 2017 itibariyle 492 personeli bulunmaktadır.
  
• SPK’nın 2017 bütçesi 127 milyon 592 bin liradır.