Makaleler

Valerian Çayı Nedir, Faydaları Nelerdir?

Yazar: Hakan Kutluay

Valerian, Türkiye’de “kediotu” olarak bilinir. Yıllardır şifalı özelliklerinden faydalanılmıştır. Vücudu rahatlatıp, derin bir uyku sağlaması ile tanınır.

Valerian Çayı Nedir, Faydaları Nelerdir?

Valerian veya kediotu” çayı, sakinleştirici ve yatıştırıcı özelliği ile bilinen oldukça faydalı ve şifalı çaylardan biridir. Kedilerin bitkinin kökünü çıkararak yemesi sebebiyle “kediotu” adı verilmiş. Kedilerin bu bitkiyi neden tükettiği tam olarak bilinmese de insanlar birçok şifasından faydalanmak için yüz yıllardır tüketmektedir. Modern tıpta da faydaları kanıtlanan bitki türü olan valerian, özellikle uykusuzluğa karşı tavsiye edilmektedir. Daha birçok özelliği ile valerian çayı, oldukça şaşırtıcı…

Valerian Çayı Nedir?

Valerian; diğer adıyla “kedi otu” veya “kediotu”, “Caprifoliaceae” familyasından bir bitkidir. Bilimsel adı “Valeriana officinalis” şeklindedir. Bitkinin adı, Latince “güçlü, sağlıklı olmak” anlamındaki “valere” sözcüğünden türetilmiştir. “Kediotu” kelimesi, kedilerin, kokusunu sevdikleri için bitkinin kökünü kazarak, çıkarmalarından gelir. Bu yüzden “kedilerin otu” olarak da bilinir. Bazı kaynaklarda “şifa otu” olarak anılmaktadır.

Avrupa ve Asya’da yıllık olarak yetişen valerian, Kuzey Amerika’da da görülmektedir. Boyu 1 ila 1,5 metre yüksekliğe ulaşabilir. Yetişmesi için çimli ve nemli ortamlar elverişlidir. Saplarının içi boştur. Sivri uçlu, koyu yeşil renkli ve tüylü yaprakları bulunur. Güzel kokulu, beyaz, pembe ve eflatun küçük çiçekleri vardır. Çiçekleri haziran ayında açar.

Antik çağlardan beri sakinleştirici ve uyku düzenleyici özelliği sebebiyle bitkinin köklerinin çeşitli formları kullanılmıştır. Valerian; çay, tentür, ekstrakt, kapsül ve hap gibi çeşitli formlarda tüketilir. Bu formlar için taze veya kurutulmuş valerian kökü kullanılır.

Valerian Çayının Faydaları Nelerdir?

Kediotu, insan sağlığı için oldukça faydalı bir bitkidir. Çay formunun faydaları kısa sürede görülür. Bunun sebebi, bitkinin içerdiği faydalı maddelerin sıcak suya çıkmasıdır. 2. yüzyıldan bu yana tıbbi özellikleri bilinmektedir. Bitkinin farmakolojisi hakkında 200’den fazla bilimsel çalışma yapılmıştır. Bitki içeriğinde 100’den fazla aktif kimyasal madde bulunmaktadır. Vücudu rahatlatarak, uykuyu desteklemesi sebebiyle yıllardır kullanılan bir bitkidir. Çay formu son yıllarda popüler olmuştur.

Valerian çayının potansiyel ve kanıtlanmış faydalarını şöyle sıralayabiliriz;

  • Uyku kalitesini artırır, uykusuzluğa karşı etkilidir. Bu özelliği, içeriğindeki antioksidanlar “hesperidin” ve “linarin” sağlar.
  • Araştırmalar; uykuya dalmayı kolaylaştırdığını, uyku süresini uzattığını ve derin uyku sağladığını ortaya koymuştur.
  • Yatıştırıcı ve sakinleştirici özellikleri, sinir sistemini rahatlatır.
  • Sekiz hafta boyunca her gün 800 mg valerian ekstresi tüketenlerde “huzursuz bacak sendromu” belirtilerinde azalma görülmüştür.
  • Panik atak ve histeri sorunlarını önler; stresi ve endişeyi azaltır.
  • Ülser, irritabl bağırsak sendromu ve bağırsak kolik gibi mide ve sindirim problemlerinde tedavi edici etkileri vardır.
  • Şişkinlik ve gaz giderici özelliği, gastrointestinal sistemi destekler.
  • Diüretik özelliği, kaloriyi yakmayı teşvik ederek, kilo vermeye yardımcı olur.
  • Yüksek tansiyonu düşürücü özellikleri vardır; kalp ve damar sağlığını destekler; kan damarlarını elastikleştirerek, güçlü hale getirir.
  • Migren ve baş ağrılarına karşı etkilidir. Özellikle dış etkiler nedeniyle oluşan sınırlandırılmış ağrılara karşı aktif maddeler içerir.
  • Spazm önleyici ve yatıştırıcı özellikleri, kadınlarda adet kramplarını önler.
  • Spazm çözücü ve sedatif özellikleri; sinirlilik ve anksiyeteye yol açabilecek ruh halini düzelterek, hormonları dengeler.
  • Yakın zamandaki bazı araştırmalara göre; menopoz, premenstrüel sendrom, adet ağrıları ve Parkinson hastalığı gibi nörolojik bozukluklar için yararlı olabileceği düşünülmektedir.
  • Depresyon, anksiyete, huzursuzluk ve kaygı gibi sorunlara karşı tavsiye edilir.
  • Beyinde yatıştırıcı tepkiyi aktive eden fitokimyasallar içerir. Yatıştırıcı bileşenleri, beyin hücrelerinde “barbituratlar” ve “benzodiazepinler” ile aynı reseptörlere bağlanabilir.
  • Akut ve kronik strese bağlı düşük gama amino bütirik asit (GABA) düzeyleri, anksiyete ve uyku düzensizliğine yol açabilmektedir. İçeriğindeki “valerenic asit”; kan basıncını düşürerek, GABA düzeylerini artırır.
  • Yaygın anksiyete bozukluğu veya obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi kaygılı davranışlarla karakterize kronik rahatsızlıklarda yardımcı olabilmektedir.
  • Sekiz hafta süren yetişkinler üzerindeki kontrollü bir çalışmada, günlük kediotu özü alan insanlarda obsesif ve kompulsif davranışlarda önemli bir azalma gözlenmiştir.
  • Odaklanmayı artırabilir ve çocuklarda hiperaktif davranışları azaltabilir. Bu sebeple dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, bellek ve duygu durum problemlerinde önerilir.
  • Bilişsel işlevleri iyileştirmesi ve stresi hafifletilmesi sebebiyle garip rüyaları ve endişeli durumları önlediği belirtilmektedir.

Valerian Çayının Yan Etkileri Nelerdir?

Genellikle güvenli bir çay olarak bilinen valerian, dozajı aşılmadığı sürece olumsuz bir etkisi görülmemektedir.

Bazı durumlarda görülen yan etkileri şunlardır;

  • Bir aydan fazla yüksek miktarlarda tüketildiğinde baş ağrısı veya depresyon gibi etkilerinin görülebileceği belirtiliyor.
  • Bazı insanlarda uzun süre tüketildiğinde yoksunluk sendromu (fizyolojik adaptasyon) görülebilmektedir.
  • Valerin çayı tüketen insanların yüzde 7’sinde faydalarının tersi etkiler ortaya çıkabilmektedir.
  • Bu gruptaki insanlarda uykusuzluk, genel vücut rahatsızlığı, enerji kaybı, sersemlik ve baş dönmesi gibi problemlerle karşılaşılabilmektedir.
  • Bazı durumlarda uyuşukluğa neden olduğu için ağır makine ve uzun yolda araç kullanma gibi durumlar öncesi tüketilmemelidir.
  • Aşırı miktarda tüketildiğinde içeriğindeki aktif bileşenler, mide rahatsızlığı, hazımsızlık, mide bulantısı, kusma ve kabızlığa yol açabilmektedir.

Valerian Çayı Nasıl Hazırlanır?

Bu çay, çeşitli yöntemlerle hazırlanabilir. Soğuk veya sıcak olarak tüketilebilir. Marketlerde poşet formu da satılmaktadır. Bitkinin kökü, kurutulmuş ve öğütülmüş toz halinde çay yapımında kullanılır. Valerian çayı hazırlamak için şu yöntemler kullanılabilir;

Sıcak valerian çayı;

  • Bir tatlı kaşığı valerian kökü hazırlayın.
  • Bir bardak sıcak suya ekleyin.
  • Üzerini kapatarak, 15 dakika demlenmesini bekleyin.
  • Süzdükten sonra sıcak olarak tüketin.
  • Tercihe göre bal eklenebilir.

Soğuk valerian çayı;

  • İki tatlı kaşığı dilimlenmiş valerian kökünü soğuk suya koyun.
  • 8 ila 10 saat bekletin.
  • Suyu süzerek, gün boyu için.

Not: Valerian çayı; sarı kantaron ve şerbetçi otu gibi bitkilerle birlikte de kombine edilebilir. Süt ve limon ile birlikte tüketilebilir. Bal dışındaki tatlandırıcılar da kullanılabilir. Nane ilave edilmesi çayın lezzetini artırır.

Valerian Hakkında Faydalı Bilgiler

  • Türkiye’de yaklaşık 10 farklı “valeriana” türü bitki yetişir.
  • Kediotu özü, vitamin ilacı olarak tüketilebilir. Bu öz, uyumadan birkaç saat önce tüketildiğinde uyku kalitesini artırır.
  • Uykusuzluk için uyumadan 1 saat önce yaklaşık 500 miligram valerian tüketilmesi önerilmektedir.
  • Depresyon ve anksiyeteye karşı günde yaklaşık 300 miligram valerian tavsiye ediliyor.
  • Bazı kaynaklarda sigara bırakmak isteyenlere yardımcı olduğu belirtilmektedir.
  • Valerian kökünden elde edilen ilaçlar, bazı Avrupa ülkelerinde “reçetesiz uyku ilacı” olarak onaylanmıştır.
  • Amerika’da kediotu ekstreleri, besin takviyesi olarak satılmaktadır.
  • Sentetik sakinleştirici ilaçlardan farklı olarak valeriandan elde edilen ilaçlar, bağımlılık yapmadan sakinleştirir.
  • Alkol ve uyku ilaçları ile birlikte tüketildiğinde anormal yorgunluğa yol açabilmektedir.
  • Mantar ve antihistamin ilaçlarla etkileşime girebilmektedir.
  • Çayın 1 aydan fazla tüketilmesi tavsiye edilmiyor. Bir ay sonunda en az 2-3 hafta ara verildikten sonra tüketilmelidir.
  • Günde en fazla 3 bardak içilmelidir.
  • Hamile ve emziren kadınların kullanmaması öneriliyor.
  • Bitkinin kökü halen birçok kozmetik ve farmakolojik üründe kullanılmaktadır.
  • Kediotu bitkisinin çiçekleri, yaklaşık 100 yıl önce parfüm yapımında kullanılmıştır.
  • Bitkinin kökleri geleneksel tıpta en az 2 bin yıldır kullanılmaktadır.
Yorumunuzu Paylaşın