Makaleler

Passiflora (Çarkıfelek) Nedir, Ne İşe Yarar?

Yazar: Hakan Kutluay
Passiflora (Çarkıfelek) Nedir, Ne İşe Yarar?

Güney Amerika’ya özgü bir çiçek olan passiflora, 16’ıncı yüzyıldan bu yana geleneksel olarak yaraları iyileştirmek için kullanılmıştır. Modern çağlarda ise stres, anksiyete ve uykusuzluk gibi şikâyetlere karşı sakinleştirici bir bitkisel çözüm olarak kullanımı yaygınlık kazanmıştır. Peki passiflora nedir, ne işe yarar? Nasıl ve ne zaman kullanılması gerekir?

Passiflora Nedir?

Passiflora, Türkçe’de çarkıfelek olarak bilinen, sarmaşık türünde tırmanıcı bir çiçektir. Boyu 9 metreye kadar uzar. İngilizce’de ‘Passionflower (tutku çiçeği)’ olarak anılır. Passiflora son derece çarpıcı ve renkli bir görüntüsü ile gösterişli bir süs bitkisi olarak da kullanılır. Ancak soğuğa duyarlı olduğu unutulmamalıdır. Passiflora ailesinin yaklaşık 500 farklı türü vardır. Yatıştırıcı etkisi olan ‘Passiflora incarnata’ türü ise daha çok Güney Amerika ülkeleri ile ABD’nin güneyinde yetişir. 

Passiflora incarnata beynin GABA kimyasalını daha fazla salgılamasını sağlar, sakinleştirici (sedatif) etkisini de bu özelliğinden alır. Bir sinir taşıyıcısı (nörotransmiter) olan GABA, stresle ilgili mesajların merkezi sinir sistemindeki alıcılara (reseptör) ulaşmasını engelleyerek aşırı heyecanlanmayı ve kaygı duymayı önler. Bu nedenle de rahatlatıcı, ağrı kesici, kas gevşetici, anksiyete azaltıcı ve sakinleştirici gibi etkiler sağlar. 

Amerikan yerlileri bu çiçeği çıban, açık yaralar, kulak ağrıları ve karaciğer sorunlarını iyileştirmek için kullanıyordu. İspanyol kaşiflerin Perulu yerlilerden öğrendiği passiflora Batı dünyasında ise daha çok sakinleştirici etkisi ile biliniyor.

Passiflora Ne İşe Yarar?

Doğru dozda kullanıldığında, passifloranın bilinen faydaları şunlardır:

Uykuyu Düzenler

Passiflora uyku sorunlarında en yaygın kullanılan bitkisel çözümlerden biridir. 2017’de hayvanlar üzerinde yapılan bir araştırma, uyku düzeni üzerindeki olumlu etkilerini bilimsel olarak kanıtlamıştır. Buna göre passiflora uykuya dalmayı kolaylaştırır ve derin uykunun süresini uzatır.(1)

Anksiyete (Kaygı) Bozukluğunu Tedavi Ediyor

Passiflora merkezi sinir sistemi üzerinde yatıştırıcı ve sakinleştirici bir etkiye sahiptir. Bağımlılık yapmaması da anksiyete bozukluklarında tercih edilmesinin nedenlerinden biridir. 

Passifloranın anksiyete dindirici (anksiyolitik) ve sakinleştirici etkisi bir dizi araştırma ile kanıtlanmıştır. Bu etkilerin, passifloranın vücuttaki GABA seviyelerini değiştirmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. (2)

Menopozun Olumsuz Etkilerini Rahatlatır

Passiflora Güney Amerika’da geleneksel olarak menopozun ani ateş basması, gece terlemeleri, anksiyete ve uykusuzluk gibi olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla da kullanılmıştır. Araştırmalar, 3 ila 6 hafta boyunca passiflora incarnata kullanımının, menopozun baş ağrısı, depresyon, uykusuzluk ve öfke gibi etkilerini ciddi oranda hafiflettiğini tespit etmiştir. (3)

Epilepsi Tedavisi

2007’de yapılan bir araştırmaya göre, passiflora incarnata bitkisi epilepsi krizleri konusunda da olumlu etkilere sahip olabilir. Bu alanda daha fazla çalışmaya ihtiyaç olsa da, passiflora incarnatanın epilepsi krizlerinin kısalmasına ve aralarındaki sürenin uzamasına yardımcı olduğu düşünülüyor. (4)

Antioksidan Etkisi

Passifloranın içinde çok sayıda antioksidan bileşen de bulunur. Özellikle kuersetin bileşeni, hücrelere zarar veren serbest radikal moleküllerinin vücuttan atılmasında çok etkilidir. 

Antienflamatuar Etkisi

Passifloranın vücuttaki iltihabı azaltarak antienflamatuar görevi gördüğü de düşünülmektedir. Bu etkiyi, inflamasyonu azaltan kuersetin maddesinin sağladığı düşünülmektedir. Ancak bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. 

Tansiyonu Düşürür

Passiflora özütünün yüksek tansiyonu düşürdüğü tespit edilmiştir. Araştırmalara günde bir bardak passiflora çayı içmek, hafif yüksek tansiyonun düzenlenmesine yardımcı olur. Fakat tansiyon ilacı içen kişilerin doktora danışmadan passiflora tüketmemesi gerektiği unutulmamalıdır.

Sigara Bırakmayı Kolaylaştırır

Passifloranın merkezi sinir sistemi üzerindeki rahatlatıcı etkisi, sigarayı bırakmaya çalışan kişilerin yaşadığı yoksunluk belirtilerini hafifletir. Passiflora sayesinde nikotin krizleri hafifler. Aynı zamanda, nikotin yoksunluğunun uyku düzenindeki olumsuz etkileri de ortadan kaybolur.

Antibakteriyel Özelliği

Passiflora bitkisi, dışarıdan uygulandığında antibakteriyel görevi de görür. Cilde parlaklık kazandırır; yanık, kaşıntı, alerjik reaksiyon ve uçuğu tedavi edebilir. Aynı zamanda küf ve mantarı temizlemek için de uygulanabilir. Güney Amerika yerlileri geleneksel olarak, passiflora ve su karışımından elde ettikleri macunlarla cilt yüzeyinde bölgesel tedavi uygulamıştır.

Ağrı Kesici

Passiflora genel olarak bir ağrı kesici olarak da kullanılabilir. Baş ağrısı, adet sancısı, diş ağrısı, kas ve sinir ağrıları gibi şikâyetlere karşı etkili bir doğal ilaçtır. Uykuya dalmanızı zorlaştıran ağrılara karşı da passiflora kullanabilirsiniz.

Passifloranın Diğer Kullanım Alanları

Yukarıdaki geleneksel etkilerinin yanı sıra passiflora doktor gözetiminde şu amaçlarla da kullanılabilir:

  • Dikkat dağınıklığı hiperaktivite bozukluğu tedavisi
  • Kalp ritminde anormallikler
  • Sindirim sorunları
  • Hemoroid
  • Sinir ağrıları
  • Kas gevşetici
  • Astım tedavisi
  • Spazm
  • Uyuşturucu ve alkol bağımlılığı tedavisine destek amacıyla

Passiflora Nasıl Kullanılır?

Passiflora çok farklı şekillerde tüketilebilir. Kurutulmuş passiflora yaprakları çay şeklinde demlenebilir. Passiflora, özüt, kapsül ve şurup halinde de satılmaktadır. Diğer yandan bazı ilaçların içinde de yer almaktadır. Passiflora olumlu etkilerini çoğu zaman hemen değil, 5-6 gün içinde gösterebilir.

Passiflora Çayı Nasıl Hazırlanır?

Kurutulmuş passiflora bitkisini demleyip çay şeklinde tüketmek isteyenlerin miktara dikkat etmeleri gerekir. Passiflora çayı için bu bitkiden 1-2 gram kadar kullanmanız yeterlidir. 15 dakikalık bir demleme süresinin ardından passiflora çayı merkezi sinir sistemini rahatlatır. Uyku sorunları için yatmadan yarım saat önce içilmesi tavsiye edilir.

Passiflora Yan Etkileri Nelerdir?

Passiflora tavsiye edilen doz ve şekilde kullanıldığında genellikle güvenlidir. Hatta yaygın bir yan etkisi olmadığı söylenebilir. Bununla birlikte, aşırı dozda tüketimi ya da doktora danışmadan başka ilaçlarla karıştırılması olumsuz etkiler yaratabilir:

  • Passiflora uyuşturucu veya alkol ile birlikte kullanılmamalıdır.
  • Aşırı dozda kullanımı mide bulantısı, kalp çarpıntısı, baş dönmesi ve zihin bulanıklığına yol açabilir.
  • Hamile ve emziren kadınlar passiflora kullanmamalıdır. 
  • Passiflora kan sulandırıcı ilaçlar, tansiyon ilacı, antikoagülan ve antidepresanlarla birlikte doktora danışmadan kullanılmamalıdır.
  • Passifloranın reflekslerde düşüşe sebep olma ihtimali vardır. Bu nedenle araç kullanan kişilerin bu bitkiyi dikkatli tüketmesi tavsiye edilir.
  • Karaciğer rahatsızlığı olan kişilerin de passiflora kullanmaması önerilir.
  • Merkezi sinir sistemini etkileyen passifloranın ameliyat olacak hastalar tarafından kullanılmaması gerekir. Planlı bir ameliyata giriyorsanız, bu bitkiyi kullandığınızı doktorunuzla paylaşmalısınız.

Passiflora Çocuğa Verilir Mi?

Passifloranın çocuklarda az miktarda kullanımının zararı yoktur. Fakat bitkisel bir çözüm olmasına rağmen, çocuğunuza doktora danışmadan passiflora vermemeniz tavsiye edilir.

Passiflora Nasıl Yetiştirilir?

Güney Amerika’nın ılıman iklimine özgü bir bitki olan passiflora (çarkıfelek) güneş sever. Bu nedenle bahçelerin ve evin en çok güneş alan yerinde yetiştirilmesi gerekir. Nemli ve drenajı iyi ortamları sevse de toprak konusunda fazla seçici değildir. Bununla birlikte, kireçli toprak sevmez.

Passiflora verimli topraklara ekildiğinde çok hızlı çiçeklenir. Eğer bu bitkinin gösterişli çiçeklerini hızla elde etmek istiyorsanız, toprağını iyi beslemeniz tavsiye edilir. Passiflora çiçek açtığı yaz aylarında daha fazla suya ihtiyaç duyar. Kış aylarında da soğuk su ile sulanmamalıdır. Soğuk ve olumsuz hava koşullarından korunmalıdır.

Kaynaklar

(1) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5542920/
(2) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2941540/
(3) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5770524/
(4) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1973074/

Yorumunuzu Paylaşın