Kavak Ağacının Türleri ve Özellikleri

Söğütgiller (Salicaceae) ailesine ait odunsu bir bitki olan kavak ağacının en önemli özelliği çabuk büyümesidir. Sürgün verme özelliğine sahip olan bu ağacın en iyi yetişme alanları dolma araziler ve akarsu kenarlarıdır. Rutubetli ve nemli yerlerde rahatlıkla yetiştirilir. Ağır topraklarda ve durgun su olan yerlerde ne yazık ki kavak ağacı gelişmez.

Ülkemizin hemen her yerinde kavak ağacı yetiştiriciliği yapılmaktadır ancak bölgelere göre kavakların türleri değişim gösterir. Buradaki en temel etken ilkimdir. Bölgenin iklim koşuluna göre yetiştirilen kavak türü değişmektedir. Türkiye’nin en büyük kavak ormanı Samsun’un Terme ilçesinde yer almaktadır. Kavak yetiştiriciliği bu bölgede yaşayan halk için önemli bir geçim kaynağıdır. Ormanda yetişen kavaklar ülke içine satıldığı gibi, yabancı ülkelere de ihraç edilmektedir.

Kavak Ağacının Fiziksel Özellikleri Nelerdir?

Boyları 10 ila 20 metre arasında değişen kavak ağaçları Mart-Nisan aylarında çiçek açmaya başlar. İki evcikli ağaç türleri arasında bulunan kavak ağacında tozlaşma rüzgar aracılığıyla meydana gelir. Siyahımsı bir renge sahip olan gövde kısımları derin ve çatlaklı bir yapıdadır. Geniş ve yaygın dalları vardır. Yapraklarının üst kısımları yeşil, alt kısımları kül renginde olsa da kavağın türüne göre yaprak renkleri farklılık göstermektedir. Örneğin; bazı türlerde üçgen yapraklı bazı türlerde ise oval biçiminde yapraklar görülmektedir. Genelleme yaprak gerekirse kavakların büyük çoğunluğu üçgen şeklinde yapraklara sahiptir. Yaprakların kenarları dişli ve tüysüzdür. Yapraklarındaki pullar reçine benzeri bir maddeyle birbirine yapışmıştır. Kavak ağacının tohumu tüylü bir yapıdadır. Yaprak sapları, yaprak ayasında dikey pozisyonda yassılanmış şekildedir. Erkek çiçekler genel olarak sarkık bir görünüme sahiptir. Kavak ağacı, reçine, salisin, populin, tanen ve uçucu yağ içerir.

Kavak Ağacı Nerelere Dikilir?

Kavak ağaçları, özellikle rüzgar kesme özelliği ile bahçe ve parklara veya tarla kenarlarına dikilir. Bu ağaçtan elde edilen odunlar genellikle mobilya, kibrit ve ahşap ev yapımı ile kağıt üretiminde kullanılır. Odunlarından ayrıca odun kömürü elde edilir. Dolayısıyla yakacak olarak da kullanmaktadır.

Kavak Türleri Nelerdir?

Ülkemizde kara kavak, servi kavağı (ehrami kavak), ak (beyaz) kavak, boz kavak, Fırat kavağı ve titrek kavak olmak üzere 6 kavak türü yetişmektedir. Bunlar arasından boz kavak melez bir türdür. Ülkemizde en çok görülen kavak türleri ise titrek ve servi (ehrami) kavağıdır. Bu 6 türün dışında telli kavak, konak kavak, piramit kavağı, Hollanda kavağı ve Kanada kavağı gibi kavak çeşitleri de bulunmaktadır.

Kara Kavak (Populus Nigra): Kara kavak türünün anavatanı Avrupa, Güneybatı ve Orta Asya ile Türkiye’dir. 30 metreye kadar büyüme gösteren bu türün sürgünleri tüysüz ve sarımtırak renkli, düz ve yuvarlaktır. Kara kavak ağacının çiçekleri Nisan ayında açar, Haziran ayında tohumları olgunlaşır. Bu tür, nemli topraklarda iyi yetişir.

Servi Kavağı (Ehrami Kavak): Dalları oldukça dağınıktır. Taç kısımları ise piramite benzer bir görünümdedir. Ülkemizin hemen her bölgesinde görülür.

Ak Kavak (Populus Alba): Bu türdeki kavak ağaçlarının yapraklarının alt kısmı beyazdır. 30-40 metreye kadar büyüme gösteren bu türün gövdesinin üzerinde bulunan parlak beyaz kabuklar, çatlamadan uzun yıllar kalır. Ak kavak türünün yapraklarının şekilleri dallarına göre farklılık gösterir.

Boz Kavak (Populus Canescens): Boz kavak türü, ak kavak ve titrek kavağın melezidir. Dolayısıyla her iki kavak türünün de özelliklerini taşır. Boyu 20 metredir. Kabuğu pürüzsüzdür. Süngüleri silindir, tacı ise dağınıktır.

Fırat Kavağı (Populus Euphratica): Yaklaşık olarak 12 metreye kadar büyüme gösteren Fırat kavağı türünün en belirgin özelliği boyunun diğer kavak türlerine göre kısa olmasıdır. Dış görünüş itibariyle kara kavağa benzese de dalları daha incedir. Ülkemizde Mersin, Hakkari, Kahramanmaraş, Şanlıurfa başta olmak üzere nehir boylarında olan bölgelerde görülür. Diğer türlere kıyasla, coğrafi olarak daha geniş alanda yetişir.

Titrek Kavak (Populus Tremula): 25 metreye kadar gelişim gösteren, sık dalları bulunan, geniş konik tepeli ve silindirik gövdeli bir türdür. Yaprak açma dönemi geldiğinde, ilk olarak erkek çiçekler açar. Erkek çiçekler açtıktan yaklaşık 10 gün sonra ise dişi çiçekler görülür. Çiçek taşıyan tomurcuklar dolgun, büyük ve küt uçludur. Yaprakların üstü koyu yeşil, alt yüzü grimsi renktedir. Yaprakları ve tomurcukları tüysüzdür. Yaprak sapları yassıdır. Yetişme alanları dağların yüksek kısımları, bol rutubetli ve nemli ormanlardır. Titrek kavağın dallarının kabuk kısımları tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Kabuklardan elde edilen çayın ateş düşürücü ve romatizma ağrılarını azaltıcı özelliği olduğu bilinmektedir.

Kavak Ağacı Faydaları Nelerdir?

• Ülkemizdeki pek çok ağaçta olduğu gibi, kavak ağacından da ilaç yapımında faydalanılmaktadır. Kavak ağacı açmadan önce toplanan yaprak ve çiçek tomurcuklarından ilaçlar elde edilmektedir.  
  
• Özellikle bu tomurcuklardan yapılan merhemler basur tedavisi ve romatizma ağrılarına iyi gelmektedir. Romatizma ağrıları için kavağın dal kabuklarının kullanılması gerekir.  
  
• Mide ve bağırsak rahatsızlıklarını gidermeye yardımcıdır.  
  
• Kavak yaprağı safra kesesi kumunun dökülmesinde etkilidir. 
  
• Çay olarak tüketildiğinde ateş düşürücü etkisi yaratır. 
  
• Yaprakları ve kabukları ağrı gidericidir.  
  
• Kabukları çay olarak tüketildiğinde kabızlığa karşı etkilidir.  
  
• Kara kavak odununun yakılmasıyla kömür elde edilir. Bu kömürden yapılan diş tozları dişlerin temizlenmesinde kullanılmaktadır.  
  
• Ayrıca, kara kavağın meyvesi hamile kalmayı önler. Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin bu ağacın meyvesini tüketmemesi tavsiye edilir.  
  
• Kavak ağacı yıllarca kırık ve çıkıkların düzeltilmesinde kullanılmıştır.  
  
• Kuru kavak dallarının yakarak elde edilen yağ, diş ağrılarının giderilmesinde etkilidir.  
  

Kavağın ateş düşürücü ve kabızlık giderici etkilerinden faydalanmak için kavak kabuklarından hazırlanan çaylar tüketilebilir. Safra kesesindeki kumun veya taşın dökülmesi içinse kavak yaprağı çayı tüketilebilir. Bu çayı yapmak için kurutulmuş kara kavak ağacı yaprakları küçük parçalar haline getirilir. Bir çorba kaşığı kadar yaprak bir su bardağındaki kaynamış suyun içine atılır ve 5 dakika demlenmesi için beklenir. Hazırlanan çay günde iki kere içilir.