Makaleler

Jamaika Biberi (Yenibahar) Nedir, Faydaları Nelerdir?

Yazar: Uğur Eskier

Jamaika biberi veya yenibahar baharatı, dünyanın en acı biberleri arasında yer alan ve sağlığa birçok faydası bulunan “lezzetli” acı biberlerden…

Jamaika Biberi (Yenibahar) Nedir, Faydaları Nelerdir?

Karayipler’in üçüncü büyük adası olan Jamaika’nın adını taşıyan ve dünyanın en acı biberleri arasında yer alan yenibahar, diğer adıyla Jamaika biberi, baharat ve sos olarak kullanılabilen türlü faydaları olan bir bitki türü. Normal acı biberlerden bin ila iki bin kat daha acı olan bu biber, tropikal bölgelerdeki sofraların lezzet katkılarından biri. Birçok baharatın kokusunu içeren yenibahar, yemeye herkesin cesaret edemeyeceği baharat aynı zamanda…

Oldukça baharlı olan bu biber, acı olmasına rağmen lezzetlidir. Acısının ölçüsü 10 bin ila 200 bin scoville ölçüsünde… Yani dünyadaki en acı biberler arasında 10. veya 12. sırada yer alıyor. Sıralamanın değişmesinin sebebi, biberlerdeki acılık değerlerinin değişkenliğinden kaynaklanıyor. Jamaika biberi, yenibahar, pimenta, allspice gibi adları vardır. Dilerseniz bu tropik biberi yakından tanıyalım.


Nerelerde Yetişir, Özellikleri Nelerdir?

Amerika’nın kâşifi Khristof Kolomb’un, Karayipler’e ulaştığı 1494 yılında Jamaika biberini bulduğuna dair bilgiler olsa da kesin keşif tarihi bilinmiyor. Kolomb, ilk bulduğunda Jamaika biberini karabiber zannetmiş. Bitkinin Avrupa’ya yayılmasına da Kolomb vesile olmuş. İlk olarak İspanya’ya götürmüş. Burada baharat olarak kullanılmaya başlanmış ve zamanla İspanyolca ‘biber anlamına gelen ‘pimienta’ adını almış. Zamanla tüccarlar arasında pimento, pimenta gibi adlarla anılmaya başlanmış. İkinci Dünya Savaşı’ndan önce de çok kullanılmış. Hatta savaş sırasında çok sayıda yenibahar fidesi kesildiğinden günümüze kadar ulaşan fidelerin az olduğu belirtilir.

Amerika’nın güneyinde ve orta bölgelerindeki tropikal iklimlerde yetişen yenibahara çoğunlukla Orta Amerika sınırları içinde rastlanır. Ana vatanı Jamaika’dır. Meksika ve Honduras’ta da yetişir. Yenibahar, pimenta bitkisinin olgunlaşmamış meyvesinin kurutulması ile elde edilir. Bitki, yüksek sıcaklıklarda çimlenir. Her yıl meyve verebilir. Odunsu ve kazık biçiminde kökü olan bodur ağacı oldukça verimli ve üretkendir. Boyu 10 metreye kadar çıkabilmektedir. Fideden hasat edilmesine kadar 3 aylık bir sürede meyve verir.

Mersingiller familyasının bir üyesidir. Meyvesi yeşilken üzüme benzer ve tanen ve reçine barındırır. Uçucu yağlar, eugenol, quercetin gibi bileşikler ve bol vitamin içerir. Ayrıca demir ve bakır bileşenleri de vardır. Hindistan cevizi, karanfil, kakuke, tarçın ve zencefil gibi bazı baharatların kokusunu içerir. Birçok baharattan izler bulunan yenibaharın İngilizce ismi “tüm baharatlar” anlamındaki “allspice” şeklindedir. Ağırlıklı olarak karanfil kokusu hissedilir. Acı ve sert yapısına rağmen hoş bir kokusu vardır.


Nerelerde Kullanılır?

Yenibahar bitkisinin çeşitli formlarında tüketimi dünya genelinde yıllık 500-1000 ton civarındadır. Güneşte kurutularak baharat olarak kullanılır. Rengi kahverengiye döndüğünde tamamen kurumuştur. Tatlı ve tuzlu yiyeceklerle tüketilebilir. Genellikle baharatından sos yapılarak birçok yemeğe katılır veya yemeklerin yanında tüketilir. Tavuk ve makarna gibi yiyeceklere lezzet katar. Acı olmasına rağmen yemeklere farklı bir tat verir. Çayı ve yağı da yapılmaktadır. Yağı, yaprak ve meyvelerinin özlerinden buhar yöntemi ile elde edilir.

Jamaika biberinin baharat ve sos olarak kullanıldığı yemek ve gıdalardan bazılarını şöyle sayabiliriz; köfte, turşular, makarna, pilav içleri, et çeşitleri, dolmalar, çorbalar, konserveler, ketçap, çeşitli soslar, sosis, hamburgerler, puding, jöleler, kurabiye, pasta, kek, bisküvi, likörlü içecekler,

İnsan sağlığı için önemli faydaları bulunan biber ve yağının dozunda kullanımı gerekiyor. Aksi halde istenmeyen durumlar ortaya çıkabiliyor. Jamaika biberi ile ilgili denenmiş yöntemlerle tespit edilen faydaları dışında henüz ortaya çıkarılmamış birçok faydası olabileceği öngörülüyor. Yenibaharın sırları ortaya çıktıkça özellikle tıp alanında önümüzdeki yıllarda daha yaygın kullanılabileceği tahmin ediliyor. Örneğin 2010 yılında fareler üzerinde denenen yenibaharın sinir sistemindeki ağrıları hafiflettiği ortaya çıkarılmıştır. Son 10 yıl içinde yapılan araştırmalarda ortaya çıkarılan olumlu etkileri araştırmalar devam ettikçe daha da artacaktır.

Jamaika biberi ile ilgili araştırmalar sınırlı olduğundan hangi durumlarda kullanılmamalı, yan etkileri nelerdir gibi soruların cevapları tam olarak bilinmiyor. Baharatı mı yağı mı daha faydalı, kesin bilgiler yok! Ancak genel olarak hamile ve emzikli annelere önerilmiyor. Alerjik hassasiyetleri olan bünyelerde de yan etkileri olabileceği tahmin ediliyor. Gastrit ve ülser gibi mide rahatsızlıkları olan insanlarda yan etkileri olabileceği konusunda uyarılar var. Genel olarak kullanım dozu, diğer baharatlar gibi tat verici miktarında olmalı.


Faydaları Nelerdir?

Jamaika biberi, doğru kullanıldığında insan sağlığına birçok faydaları bulunan bir bitki. Tohumu, çayı ve yağı ile farklı şekillerde farklı farklı faydaları bulunuyor. Doğal bir antiseptiktir. Bu özelliği sebebiyle bağışıklık ve sindirim sistemlerini korur. Hücrelerde olumsuz değişikliklere yol açan moleküller olan serbest radikallere karşı koruma kalkanı oluşturur.

Yenibahar yağı, dozunda kullanıldığında cilt rahatsızlıklarına karşı etkilidir. Kalıntı olarak cilde sürüldüğünde cildi yumuşatarak nemlendirir. Fazla yağ kullanımı ciltte tahrişlere yol açar. Yağın ağız yoluyla kullanımı tavsiye edilmiyor; ancak suyla birlikte sabahları az miktarda tüketilmesinin mideyi ve sindirimi gün boyu rahatlatacağı yönünde genel bir kanı var. Masaj yağı olarak ideal bir seçenek olabilir.

Jamaika biberi ve yağının diğer faydalarını şöyle sıralayabiliriz.

  • Boğaz ve akciğer rahatsızlıkları için çok etkilidir
  • Yaraların iyileşmesini hızlandırır
  • Yağının cilt rahatsızlıklarının yanında ağrı kesici etkisi vardır
  • Gaz giderici, şişkinliği ve hazımsızlığı önleyici etkisi görülmüştür
  • Mide bulantısı, ishal ve kusma gibi rahatsızlıklara karşı kullanılabilir
  • Zihni güçlendirerek unutkanlığı önler
  • Kan dolaşımını hızlandırır, damar sertliğini önler
  • Gut, artrit, hemoroit gibi rahatsızlıklara karşı etkilidir
  • Bronşit, grip, nezle, faranjit ve öksürük gibi rahatsızlıklarda tavsiye edilir
  • Diş sağlığında antibakteriyel ve antiseptik etkisi vardır
  • Diş iltihaplarında lokal anestezi olarak uygulanabilir
  • Ağız kokusunu giderir, diş eti iltihabını önler
  • Yağı, eklem ağrılarını hafifletir
  • Yaralardaki bakteri ve iltihap oluşumunu önler, iyileşmesini hızlandırır

Biberlerde Acılık Değeri Nasıl Ölçülür? (Scoville) 

Scoville, biberlerin acılık derecesini ölçen bir ölçü birimidir. “SHU” olarak anılan acılık sabiti ile ölçülür. 1912 yılında farmakolog ve eczacı Wilbur Scoville tarafından geliştirilen bu ölçü biriminde biber, şekerli su bulunan solisyonda acısı hissedilmeyecek kadar seyreltilir. Acının yok olduğu anda şekerli su ile biberin oranları ölçülerek acılık oranı bulunur. Acı tat, kapsaisin adlı bir madde sayesinde hissedilir. Bu sebeple kapsaisin içeren meyveler “acı biber” olarak tanımlanır. Genel olarak Scoville yöntemi ile biberlerdeki kapsaisin oranını hesaplayarak acılık değerine ulaşılır.


(Dünyanın en acı biberi olan Carolina Reaper'in 2.200.000 SHU acılık oranı var!)

Dünyanın En Acı Biberleri

Dünyada 125 farklı acı biber türü bulunuyor. Türkiye’de tüketilen acı biberlerin ortalama acı değerleri 10.000 SHU civarındadır. Aşağıda saydığımız acı biberlerin acılık değerlerini gördüğünüzde yediğiniz acı biberlerin aslında “tatlı biber” olduğunu düşüneceksiniz.

Saf kapsaisin maddesinin yaklaşık 16 milyon SHU acılık değeri vardır. Toplumsal olaylarda kullanılan biber gazı ise 2 milyon SHU acılık içerir. Şimdi de acı biberlerin değerlerini görelim:

1- Dünyanın en acı biberi Guinness Rekorlar Kitabı’na da giren 2.200.000 SHU derecesine sahip “Carolina Reaper” adlı biber türüdür. ABD’nin Carolina eyaletinde Ed Currie tarafından yetiştirilmiştir.

2- Rekorlar Kitabı’nda dünyanın en acı biberi olarak kaydedilen ancak Carolina Reaper’in tahttan indirdiği “Trinidad Moruga Akrebi” ise, 2 milyon SHU acılığında… New Mexico Üniversitesi Acı Biber Enstitüsü tarafından 2012 yılında yetiştirildi. 

3- Pot Douglah biberi; 1 milyon 653 bin SHU değeri ile ancak toz halinde çok az miktarda kullanılabiliyor.

4- Pot Primo biberi; 1 milyon 470 bin SHU değerinde ilginç bir görünüşü olan biber türü. 

5- Triniad Scorpion Butch; 2011 yılında dünyanın en acı biberi seçildi. Ancak şimdi beşinci sırada. SHU değeri ise 1 milyon 465 bin. 

6- Naga Viper; az bulunan biber türlerinden ve SHU’ya göre acılık değeri 1 milyon 350 bin civarında. 

7- Barrackpore biberi; 1 milyon 300 bin SHU civarında acılığı olan bir biber. 

8- Bhut Jolokia; “hayalet biberi” olarak bilinen 1 milyon SHU’ya sahip acı biberlerden… 

9- Pot Red biberi; yaklaşık 1 milyon SHU derecesi bulunuyor. 

10- Red Savina Habanero; 500 bin SHU derecesi bulunuyor. 

11- İskoç Bonesi; 350 bin SHU 

12- Jamaika biberi; 200 bin SHU 

Diğer acı biberlerin değerlerini de şöyle sıralayabiliriz;

  • 100 bin SHU: Tai, Malagueta, Chiltepin, Pequin
  • 50 bin SHU: Cayenne, Tabasco
  • 23 bin SHU: Serrano
  • 10 bin SHU: Mum
  • 8 bin SHU: Jalapeno
  • 5 bin SHU: Anaheim
  • 2 bin 500 SHU: Rocotillo, Sriracha
  • Bin 500 SHU: Poblano
  • 500 SHU: Pimento, Pepperoncini
  • 0 (sıfır) SHU: Dolmalık çan biberi

Yorumlar
ceren bektaş 2017-11-13 14:17:01

kaynak olarak neleri kullandınız?

Yorumunuzu Paylaşın