Gregoryan Teleskopu? İlk Pratik Reflektör

İlk reflektörü bulan Niccolo Zucchi adında İtalyan bir profesördür. İlk teleskopunu 1616'da yaptı ama teleskoplarının tasarımı pek pratik değildi. James Gregory, 17. yüzyıl İskoç matematikçi ve astronomlarından biridir ve ilk pratik relektör teleskopunun tasarımı ona aittir. 1663'te Optica Promota adlı eserinde bu tasarımı yayımlamıştır. Ama bundan on yıl sonra Robert Hooke isimli bilimadamından yardım alana kadar ilk çalışan modeli inşa etmemiştir. Bu on yıl içinde Sir Isaac Newton meşhur Newton teleskopunu inşa etmiştir (1670). Yani Gregorian teleskopu tasarım açısından Newton'unkinden öncedir fakat ilk inşa edileni Newton'unkidir.

Gregorian Teleskopu Nasıl Çalışır

Gregorian reflektörünün nasıl çalıştığını anlamak için öncelikle Newton teleskopuna bakmamız gerekir. Newton'da parabolik bir ayna tüpün dibine yerleştirilir ve ışığı tüpteki düz bir aynaya geri odaklar, bu ayna da tüpün dışındaki bir göze gönderir. Gregorian tasarımında parabolik ayna tüpün dibine yerleştirilmiştir ve ışığı tüpteki aynaya geri gönderir ama bu ikinci ayna elipsoid bir aynadır ve ışığı bir merkezi aynanın ortasındaki bir delikten geçirerek göze gönderir. Bu tip teleskopun gözü diptedir.

Faydalar ve Sıkıntılar

Newton teleskopu bir parabolik ve bir düz aynaya sahiptir, Gregory'nin teleskopundaysa ana ayna olan bir parabolik ayna ve ikinci bir elipsoid ayna vardır. Ek olarak, Gregory'nin ana aynasının ortasının delik olması gerekiyordu. Bu da demek oluyor ki, optik olarak daha karmaşık ve inşası daha zor bir aletti. Newton'un tasarımı, inşası daha kolay birşeydi. Büyük olasılıkla Gregory'nin ilk çalışan modeli yapmasının on yıl sürmesinin nedeni budur.

Gregorian, Newton modeline göre bazı faydalar sağlamakta. Elipsoid ayna, ışığın odağından sonraki bir noktaya yerleştilir. Bu sayede, bir gözle birleşince, dik veya sağa yatık bir görüntü verir ama Newton teleskopu ters görüntü verir. Eğer teleskopu dünyayla ilgili kullanıyorsanız bu çok büyük bir faydadır. Ve bu görüntü tersliğinden dolayı, ikinci aynadan sonra tüpün içine bir karıştırıcı eklenmesine olanak verir. Bu karıştırıcı istenmeyen ışık ve ısının ana aynaya ulaşmasını engeller. Bu, teleskop ısının çok büyük bir kaygı olduğu solar gözlemler için kullanılacak olduğunda çok faydalı bir alettir. Bu nedenle Gregorian teleskopu, solar gözlemler söz konusu olduğunda hala kullanılmaktadır.

Gregorian teleskop tasarımı modern zamanlarda pek sık kullanılmaz. Cassegrain teleskopu tarafından çok değiştirilmiş ve geliştirilmiştir. Ama Gregorian az da olsa kullanım bulur. Bunun nedeni görüntüyü doğru bir şekilde dik olarak gösteren doğasıdır. Ve içine yerleştirilebilen engelleyici sayesinde solar gözlemler için kullanılıyor.

Gregory'nin teleskop tasarımı modern zamanlarda pek kullanılmasa da, bugünün teleskoplarının ilham kaynağı ve müjdecisidir.