Makaleler

Fiilimsi Nedir?

Yazar: Diba Bahadıroğlu

Filimsiler, pek çok öğrencinin en çok zorlandığı konu. Biz de bu makalemizde fiilimsileri açıklamaya çalışacağız.

Fiilimsi Nedir?

Bu konuyu işlemeden önce “Sözcük Türleri Nedir” adlı makalemizi okumanızı öneririm. Her alanda olduğu gibi gramerde de konular birbirlerinin devamıdır. Bu konuda da zarfı, sıfatı, ismi ve yapım – çekim eklerini bilmiyorsanız, konuyu anlamanız oldukça zor olacaktır. 

Filimsi Tanımı

Fiilimsi ya da diğer adıyla eylemsi, fiilden isim, zarf ya da sıfat yapılmasıdır. Yalnız dikkat edilmesi gereken nokta, yapılan isimlerin, sıfatların ve zarfların GEÇİCİ olmasıdır. Peki bir sözcüğün geçici olması ne demek?

Bir sözcüğün geçici olması ne demek?

Türkçede kalıcı sözcükler, yapım ekleri ile yapılır. Ve yapım eklerinin geldiği kökler, gövde olur. Yeni bir anlam kazanırlar ve en önemlisi sözlüklerde madde başı olarak görülürler. Örneğin “göz” kökünden üretilen “gözlük” organ anlamına gelen gözü değil; bir aleti belirterek bir kavramın adı olmuş, yeni bir kavram kazanmıştır. Aynı keza “sevmek” fiili bir eylem ifade ederken, eylemin sonunda oluşan duygu “sevgi” olarak adlandırılmıştır.

Türkçedeki yapım ekleri, ismi isim yapabilir ( isimden isim yapan yapım ekleri), fiilden yeni bir fiil türetebilir ( fiilden fiil yapma ekleri), fiilden isim yaparak sözcüğün türünü değiştirebilir ( fiilden isim yapma ekleri) ya da bir ismi fiil yapabilir ( isimden fiil yapım ekleri). Örneklersek:

1. İsimden isim yapan ekler: +cı+/+ci+/+cu+/+cü+ ( aş+çı, temizlik+çi, kapı+cı…)

 +lık /+lik/ + luk/ +lük ( göz++lük, deli+ilik, yıl+lık ….)

 +lı/+li/+lu/+lü ( sevgi-li, yapı-lı, sabır-lı …) vs.

2. İsimden fiil yapan ekler: +le/+la (yavaş+la- , temiz+le-, su+la- …),

+len/+lan ( duru+lan-, hız+lan-, topak+lan-…),

+el/ +al (dar+al-, ufak+al- …)

3. Fiilden fiil yapan ekler : - tır / -tir / - tur/ -tür (yap-tır, sev-dir, kes-tir…)

-l ( yırtı-l, getir-i-l …)

-ş / -iş / -ış / -uş / -üş ( döv-üş, gör-üş, gel-i-ş …)

4. Fiilden isim yapan ekler : -gın / -gin / -gun / -gün (gez-gin+, yor-gun + … )

-ı / -i / -u / -ü (yaz-ı, bat-ı , doğ-u )

-ıcı / -ici / -ucu / ücü ( al-ıcı, sat-ıcı …)

Önemli Not: Türkçede isimler artı (+) ile fiiller eksi (-) ile gösterilir. Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğu için de yukarıdaki işaretleme yapılmış. Normalde bu işaretleme ile yapım eklerini göstermek istersek şöyle bir tablo çıkar karşımıza : fiilden isim yapma eki ( - +), fiilden fiil yapma eki ( - - ), isimden isim yapma eki ( + + ), isimden fiil yapma eki ( + - ).

Filimsiler ise yapım eki değildir. “Gelmek” fiilinden türeyen “gelmek” isim fiilini sözlükte bulamayız. Fiilimsiler, cümlede sözcük türü olarak isim, sıfat ve zarfın sağlayamadığı komplike anlamları sağlamak için o anlık üretilir. Yapım ekleri gibi sözcüğün türünü değiştirmez, anlamını değiştirmez. Sadece cümlelerde cümlecikler oluşturup cümlenin anlamını genişletirler

Filimsiler isim midir fiil midir?

Fiilimsiler, isim çekim eki alabildikleri için yapı bakımından isim ama anlam olarak fiildiler. Bu bakımdan da isimleri “fiilimsi”dir. Bir isim fiil, cümlede ismin aldığı tüm çekim eklerini alabilir, sıfat – fiiller tıpkı sıfatlar gibi sıfat tamlaması oluşturabilir, adlaşabilir ya da zarf – fiiller, tıpkı zarflar gibi yükleme sorulan “nasıl, ne zaman” sorularına cevap verebilir. Tüm bunlara rağmen köklerindeki eylem anlamını, hareketi kaybetmezler. Bu bakımdan cümlede, cümlecik oluştururlar. Cümle zaten bir yargı olduğu için fiilimsilere de daha küçük bir yargı barındırdıkları için yargıcık denir.

Cümlede fiilimsi nasıl bulunur?

Öncelikle, bir cümlede birden çok fiilimsi olabilir. Hatta cümle, filimsi ve yüklemden oluşabilir. Bu bakımdan “cümlede iki fiil varsa birisi fiilimsidir” bilgisi bizi yanıltır.

Her cümlede “yargı” bildiren yüklemler vardır. Yüklem olmadan cümle olmaz ve bir kelime dizisinde ne kadar çok yüklem varsa o kadar çok cümle vardır. Yan yüklem cümle demektir. Bu yüzden de yüklem, cümleden atılırsa, cümle ortadan kalkar. Bu durum, özne, dolaylı tümleç ya da zarf tümleci gibi diğer ögeler için geçerli değildir. Örnekle netleştirilelim :

Örnek : Diba okula gidiyor. Bu cümlede yüklemi bulmak için yüklem olduğundan şüphe ettiğiniz sözcüğü cümlede çıkarın. Eğer cümle hala yargı bildiriyorsa o yüklem değildir ama bildirmiyorsa, anlamsız olmuşsa cümleden çıkardığınız sözcük yüklemdir:

Diba okula gidiyor: “okula” sözü çıkarılırsa geriye şu kalıyor; Diba gidiyor. Yani cümle hala var.

Diba okula gidiyor: “Diba” sözü çıkarılırsa geriye şu kalıyor; Okula gidiyor. Yani cümle hala var

Diba okula gidiyor: “gidiyor” sözü çıkarılırsa geriye şu kalıyor: Diba okula. Cümle ortadan kalktı. O zaman yüklem “gidiyor”.

Tabii yüklem her zaman sonda ve fiil olmak zorunda değil. Cümle devrik olup yüklem de isim olabilir. O zamanda da yine aynı teknik uygulanmak zorunda. Örneklersek:

Örnek : Sarıydı baharda ağaçlar.

Bu cümlede “sarıydı” sözünü çıkarırsak cümle ortadan kalkacaktır. Bu bakımdan yüklem de “sarıdır” sözüdür.

Bir cümlede filimsi bulmak için önce yüklemi bulacağız. Yüklemi yukarıda gösterilen şekilde bulduktan sonra geriye kalan fiillerin altını çizin. Eğer o fiiller az sonra açıklayacağız ekleri almış ve cümlede zarf – isim ya da sıfat görevindeyse o altı çizilen sözcük fiilimsidir :

Örneğin : Gidişin en çok beni üzdü.

Burada “üzdü” yüklem. Geriye fiil olan tek bir sözcük kalıyor: “Gidiş” < gitmek

Aşağıdaki örneklerdeki fiilleri siz bularak hangisinin yüklem olduğunu hangisinin fiilimsi olduğu gösterir misiniz? Ama dikkat ediniz, yüklem her zaman sonda olmaz, yüklem her zaman fiil olmaz.

ALIŞTIRMALAR -1-

Cümlelerin yüklemlerini bulunuz. Verdiğiniz cevapları, makalenin sonundaki cevap anahtarından kontrol edebilirsiniz.

1.1. Sevdiğim adam da beni seviyormuş.

1.2. Bu evin nasıl yapıldığı, video halinde açıklanmış.

1.3. Seviyordu benim gelmelerimi, hatta aniden gitmelerimi.

1.4. Gördüğüm kadarıyla uslanmamış hala babanız.

1.5. Adanalı, sevince tam sever!

1.6. İstanbul’a varınca hemen anneni ara.

1.7. Seni gördüğüne ne kadar sevindi bir bilsen!

1.8. Gördüğüm en güzel kadındı annen.

1.9. Yazarak çalışmak, okuyarak çalışmaya göre çok daha etkili bir çalışma yöntemidir.

1.10. Hayat sevince güzel.

Fiilimsiler kaça ayrılır? Fiilimsi türlerinin aldığı ekler nelerdir?

Filimsiler üç başlık altına incelenir:





Bu filimsiler, farklı ekler ve görevlere sahiptirler.

İsim Fiil nedir? 

İsim- filler en hantal fiilimsiler. Kalıplaşıp kalıcı isim olmaya en çok meyilli olanlar. Ayrıca sıfat – filler, bir söz öbeği oluşturmak zorunda değiller ama onları öbek halinde de görebiliriz. Yüklem olabilirler. Yüklem olurlarsa cümle, fiil cümlesi değil isim cümlesi olur.

İsim – fiiller isimlere getirilen şu eklerle görevlerini gerçekleştirirler:

  • -ma/-me 
  • -mak/-mek 
  • -ş/ -iş/ -ış/ -üş/ -uş 

Bu ekleri MAYIŞMAK şeklinde kodlayarak hafızamızda tutabiliriz. İsim fiiller, bir eylemi temsil ederler. Söylendiğinde aklımıza bir cisim ya da kavram değil, direkt olarak eylem gelir. Bu haliyle de kalıcı isimlerden ayrılırlar.

Örnek : Yürümek en etkili spordur.

Bu cümledeki “yürümek” sözcüğü isim fiildir. Yürümek dendiğinde de insanın aklına eylem, hareket gelir.

Siz de “Alıştırmalar -2-“de bulunan isim fiilleri bularak konuyu pekiştirebilirsiniz:

ALIŞTIRMALAR – 2 –

Aşağıdaki cümlelerdeki isim fiilleri bulunuz. Cevaplarınızı, makalenin sonunda bulunan cevap anahtarından kontrol edebilirsiniz.

2.1. Sevmek, sevilmekten daha zormuş.

2.2. Dondurma işlemi en zor işlemlerden bir tanesi.

2.3. Yürümeyi, koşmaya tercih ederim.

2.4. Yaşamayı sevin.

2.5. Beş duyu organımız vardır ve şu işlere yararlar: Görme, dokunma, işitme ( duyma), hissetme, tatma

2.6. Sizinle yarışmak , benim için bir onurdu.

2.7. Zengin kalkışı yaptınız, olmadı böyle.

2.8. Sonradan görme bunlar, para ahlakları olmaz.

2.9. Görüş günü çoktan bitti.

2.10. Bayramda büyüklerimizi ziyaret etmekten daha önemli ne işimiz olabilir ki?

DİKKAT : İsim fiiller, kalıplaşarak kalıcı isim haline dönüşebilir. İsim fiil ile kalıcı ismi ayırmak aslında oldukça kolaydır. Kalıplaşmış isimler söylendiğinde aklımıza direkt olarak temsil ettiği kavram gelir. Mesela “Yemekte dolma varmış” cümlesindeki “dolma” bizde bir yemeği çağrıştırır. Siz de aşağıdaki ALIŞTIRMALARDA (3) kalıplaşmış isim fiilleri bulmayı deneyiniz.

ALIŞTIRMALAR - 3 -

Aşağıdaki cümlelerdeki kalıplaşmış isim fiilleri bulunuz. Cevaplarınızı, makalenin sonundaki cevap anahtarından kontrol ediniz.

3.1. Yazın yenecek en güzel tatlı dondurman başkası olamaz.

3.2. Biletinizi gidiş – dönüş şeklinde kestirseydiniz keşke.

3.3. Yemekte sarma varmış.

3.4. Dolmuş kalkmak üzere, yolcular yerlerini alsın.

3.5. Çakmağı olan var mı?

3.6. Hala uçurtma uçuran çocuk kaldı mı yahu?

3.7. Yaz aylarında en sağlıksız yemek kızartma. Sebze de olsa et de olsa yağda kızartma sağlıklı değil.

3.8. Bu danışmalarda da kimse olmaz.

3.9. Ünlü yazarlarla yapılan söyleşiler her zaman ilgi görmüştür.

3.10. Danışmadaki kadın bağırdı : “Hırsız var! Giriş ve çıkışları tutun, kimse çıkmayacak!”

Dikkat : İsim – fiiller, ismin aldığı tüm ekleri alabilirler. Hal ekleri, çoğul eki. Ve hatta tamlayan durum eki alarak isim tamlaması dahi oluşturabilirler.

Sıfat Fiil Nedir?

Fiilden türeyen sıfatlardır. Tıpkı sıfatlar gibi tamlama ya da başka bir deyişle öbek oluşturabilirler. Ayrıca isimlerin aldıkları ekleri aldıklarında öndeki ismi kaybedip adlaşmış sıfat olabilirler.

Sıfat fiil ekleri şunlardır:

  • -an/-en/-ın/-in/-un/-ün, -yan/-yen/-yın/-yin/-yun/-yün 
  • -ası/-esi; -yası/-yesi 
  • -maz/-mez/ 
  • -ar/-er 
  • -dik/-dık/-dük/-duk ; -tık/-tik/-tük/-tuk > Bu ekten sonra sesli bir harf gelir “k” sesi “ğ” olur 
  • -acak/-ecek 
  • -mış/-muş/-müş/-miş 

Bu ekleri ANASI MEZAR DİKECEKMİŞ şeklinde kodlayarak aklımızda daha kolay tutarız.

Şimdi biraz örnek yapıp konuyu pekiştirelim.

Örnek 1 : Bize gelen adamı tanıyor musun? >Tanıyor musun yüklem. “Gel-en adam” ise hem sıfat tamlaması hem de sıfat fiil.

Örnek 2 : Bize geleni tanıyor musun? > Tanıyor musun yüklem. “Gel-en-i” isim fiil eki ve isim çekim eklerinden hal eki aldığı, bu hal eki yüzünden de önündeki ismi düşürdüğü için burada adlaşmış sıfat-fiil bulunmakta.

Dikkat : Sıfat – fiil eklerinden “-dIk/ -dUk/ -tIk / - tUk, -mAz, -Ar/-Ir/-Ur, -AcAk, -mIş/-mUş” eklerinin aynı biçimi zaman eki olarak da kullanılır. Ekler, aynı değildir, ekler sadece görünüşte aynıdır. Bu iki durumu ayırt etmek için yüklemi, yukarıda gösterdiğimiz şekilde bulabiliriz. Yüklem bulunduktan sonra isim çekim eki alan ya da sıfat tamlaması oluşturan fiil, fiilimsidir.

1. -dIk/ -dUk/ -tIk / - tUk : Belirli ya da görülen geçmiş zaman, 2.çoğul kişi.

Zaman eki olarak : Biz, onları sizden çok önce tanıdık.

Sıfat-Fiil eki olarak : Tanıdık insanları görmek, güven veriyor.

2. - mAz : Olumsuz geniş zaman, 2.tekil kişi.

Zaman eki olarak : O seni tanımaz.

Sıfat-Fiil eki olarak : Onulmaz yara yoktur.

3. –r /-Ar/-Ir/-Ur : Geniş zaman eki.

Zaman eki olarak : O, her zaman aynı yerde aynı saatte yemek yer.

Sıfat-Fiil eki olarak : Kanıtlanabilir teorilere ihtiyacımız var, komplo teorilerine değil.

4. - AcAk : Gelecek zaman eki

Zaman eki olarak : Eminim! O, yine buraya gelecek.

Sıfat-Fiil eki olarak : Görülecek hesabımız var.

5. -mIş/-mUş : Duyulan ya da belirsiz geçmiş zaman eki.

Zaman eki olarak : Annem yine sarma yapmış.

Sıfat-Fiil eki olarak : Gelmiş geçmiş en büyük sihirbaz geliyor sahneye !

Şimdi ALIŞTIRMALAR -4- başlığı altındaki 20 örnek cümledeki adlaşmış sıfatları ve sıfat fiilleri bulmaya çalışınız.

ALIŞTIRMALAR - 4 -

Aşağıdaki cümlelerde hem sıfat fiilleri hem de adlaşmış sıfat fiilleri bulunuz. Cevaplarınızı, makalenin sonundaki cevap anahtarından kontrol edebilirsiniz.

4.1. Gelecek günler daha güzel olacak. Eminim.

4.2. Gelen adamı tanımadığınızı söylüyorlar.

4.3. Gelen, gideni aratır her zaman.

4.4. Ne kadar dokunaklı ne kadar hüzünlendiren şarkılar bunlar…

4.5. Seni görenlerden bir tanesi de annendi.

4.6. Gördüğüm en güzel kızla mı konuşuyorum şuan?

4.7. Tanıdık yüzleri her zaman arar bu gözler, hem de her yerde.

4.8. Sevdiklerimdi en çok beni yaralayanlar.

4.9. Erken gelenler de oldu, geç kalanlar da, zamanında gelenler de.

4.10. Ben bunları hak edecek bir şey yapmadım, yapmam da.

4.11. Gördüklerime mi inanayım yoksa senin söylediklerine mi?

4.12. İşler, her zaman göründüğü gibi değildir.

4.13. Seni soran adamı daha önce buralarda gören ya da duyan olmadı.

4.14. Öpülesi pamuk ellerdi annemin elleri.

4.15. Görünmez kaza işte.

4.16. Bugün, “Yenilmezler : Ultron Çağı”na gideceğiz.

4.17. Sevilecek insan var, güvenilecek insan var, eğlenilenicek insan var.

4.18. Kazanılmaz yarışları kazandı Türk sporcuları.

4.19. Çıkılamaz denilen Everest Tepesine, bugüne kadar 3.000’den fazla kişi çıktı.

4.20. Görmüş geçirmiş insan, bir başka bakıyor hayata.

Zarf Fiil Nedir?

Zarf – fiiller, fiilden geçici zarf olmuş sözcüklerdir. Sözlüğe girip madde başı olmazlar. Cümlede, zarf ne iş yapıyorsa onlar da onu yapalar. Bu bakımdan, yüklemi niteleme işini üstlenirler. Ayrıca, isim çekim dediğimiz çoğul eki, hal eki, iyelik eki, aitlik eki takılarını almazlar. En önemlisi, yükleme sorulan “nasıl, ne zaman” sorularının cevaplarını verirler. Zaten bu nedenle, ekleri ezberlemek yerine yükleme “ nasıl, ne zaman” sorularını bulup, bu sorularının cevaplarının zarf mı yoksa zarf-fiil mi olduklarını kontrol etmek daha kolaydır.

Zarflar, iki sözcükten oluşabilirler. İki sözcükten zarf fiil yapabilen ekler “-r … -mez” şeklinde gösterilmiştir. Zarf- fiil ekleri ise şunlardır:

• -ip /-ıp /-up /-üp

• -arak / -erek

• -madan/-meden

• -maksızın /-meksizin,

• -dıkça /-dikçe /-tıkça /-tikçe

• -ınca (-ince),

• -alı (-eli),

• -ken,

• -a ( ... -a ... -a),

• ... -r ... -maz

• -asıya (-esiye),

• -casına (-cesine)

DİKKAT : -ken eki hem isme hem de fiile gelir. Her iki durumda da zarf yapar. Hangisinin zarf hangisinin fiil olduğuna dikkat etmek gerekir.

Şimdi, birkaç tane zarf – fiil örneği verelim.

Örneğin :

1. Gelirken ekmek al. > Önce yüklemi bulmalıyız. “al” yüklem. “ne zaman” sorusunu yükleme sorarsak “gelirken” cevabını alırız. “gelirken” sözcüğünün kökü ise “gel” eylemidir. Bu halde “gel-ir-ken” şeklinde ayrılır sözcük ve zarf fiil eki “ken” ortaya çıkar.

2. Bana gelip tüm olan biteni anlattı. < “anlattı” yüklem. “ne zaman anlattı” sorusunun cevabı ise “bana gelip” öbeğidir. Fiilimsiler öbek oluşturabildikleri için buradaki fiilimsi “gelip” olacaktır. Ayrıca “olan biten-i” sözcüğü de adlaşmış sıfattır.

3. Kapıyı açar açmaz kedisine sarıldı. < “ sarıldı” yüklem. “ne zaman sarıldı” sorusunun cevabı ise “kapıyı açar açmaz”. Zarf fiillerin iki sözcükten oluşabildiğini söylemiştik. Öyleyse buradaki fiilimsi “açar açmaz”dır.

Şimdi, ALIŞTIRMALAR – 5 – başlığı altında verilen cümlelerde zarf fiil eki almış ve cümlede zarf görevinde kullanılan sözcükleri bulunuz.

ALIŞTIRMALAR - 5 -

Aşağıdaki cümlelerde bulunan zarf fiilleri tespit ediniz. Cevaplarınızı, makalenin sonundaki cevap anahtarından kontrol edebilirsiniz.

5 .1. Bir daha, sana soru sorulmadan cevap verme.

5 .2. Gelip gidip bana soru sormayın.

5 .3. Yemek yerken konuşulmaz. Sofra adabıdır.

5 .4. Sen gelinceye kadar ben balkonu yıkadım bile.

5 .5. Sabah olunca yola çıkarız.

5 .6. Alıştıra alıştıra söyleseydiniz keşke.

5 .7. Sen gideli o kadar zaman oldu ki.

5 .8. Annesini görmedikçe soru sormaya devam edecek.

5 .9. Seni delicesine seviyordum ama sen umursamazca davranıp beni terk ettin.

5 .10. Giderek daha çok soru soruyor, yorulmaksızın senin adını sayıklıyor.

Fiilimsiler, cümlecik oluşturabilirler.

Fiilimsiler, cümle içinde daha küçük yargılar bildirebilir. Bu bakımdan da filimsiler üzerlerine dolaylı tümleç, zarf tümleci ya da özne çekebilirler. Cümle, fiilimsilerin bu özelliklerinden dolayı, içerisinde filimsi barındırırsa o zaman birleşik cümle olur. Bu konuyu “Cümle Türleri Nedir?” başlıklı yazımızda daha detaylı inceleyeceğiz.

Aşağıdaki tabloda, tüm filimsi ekleri gösterilmektedir.



Son bir alıştırma olarak, aşağıdaki metinde geçen fiilimsileri bulup, hangi fiilimsi olduklarını yazınız. Alıştırma cevaplarını, makalenin sonundaki cevap anahtarından kontrol ediniz.


ALIŞTIRMA - 6 -

Sabah uyanınca ilk işiniz ne olur? Yüzünüzü yıkamak, dişlerinizi fırçalamak, duş almak, telefonunuza bakmak? Sanmam. Herkesin ama herkesin ilk işi “Bugün ne yapacağım” diye düşünmek. Yani, yaptığımız ilk iş düşünmek. Sanırım bu da bizi insan yapan en önemli şey.

Bir işiniz varsa ve işe gitmek için hızlanıp ayaklarınız dolaşınca, iyi bir küfür sallarken uzaya, düşünmeye vakit yoktur belki. Ama ya akşam? Ya gece? Geceler, bizim düşünmemizi sağlayan en güzel anlarken, sabahlar cevapları aradığımız yegane yerler değil midir? Düşünen insanlardan korkmayın bu yüzden. Düşünmeyen, sadece evrene küfürler savuran insanlardan korkun. Ama dikkatli olun, korkmak ile düşünmeyi birbirine karıştırmayın. Aksi taktirde, düşünmekten korkarsınız. ( Yazan : Diba Bahadıroğlu)

ALIŞTIRMALARIN CEVAPLARI

ALIŞTIRMALAR - 1 -

Aşağıdaki cümlelerin yüklemleri, altı çizilerek gösterilmiştir.

1.1. Sevdiğim adam da beni seviyormuş.

1.2. Bu evin nasıl yapıldığı, video halinde açıklanmış.

1.3. Seviyordu benim gelmelerimi, hatta aniden gitmelerimi.

1.4. Gördüğüm kadarıyla uslanmamış hala babanız.

1.5. Adanalı, sevince tam sever!

1.6. İstanbul’a varınca hemen anneni ara.

1.7. Seni gördüğüne ne kadar sevindi bir bilsen!

1.8. Gördüğüm en güzel kadındı annen. ( Tamlamalar ayrılmaz, bu bakımdan bu cümlede sadece yüklem ve özne vardır)

1.9. Yazarak çalışmak, okuyarak çalışmaya göre çok daha etkili bir çalışma yöntemidir.

1.10. Hayat sevince güzel.

ALIŞTIRMALAR - 2 -

Aşağıdaki cümlelerdeki isim fiiller işaretlenmiştir.

2.1. Sevmek, sevilmekten daha zormuş.

2.2. Dondurma işlemi en zor işlemlerden bir tanesi.

2.3. Yürümeyi, koşmaya tercih ederim.

2.4. Yaşamayı sevin.

2.5. Beş duyu organımız vardır ve şu işlere yararlar: Görme, dokunma, işitme ( duyma), hissetme, tatma

2.6. Sizinle yarışmak , benim için bir onurdu.

2.7. Zengin kalkışı yaptınız, olmadı böyle.

2.8. Sonradan görme bunlar, para ahlakları olmaz.

2.9. Görüş günü çoktan bitti. ( Görüş, kalıplaşmış isimdir)

2.10. Bayramda büyüklerimizi ziyaret etmekten daha önemli ne işimiz olabilir ki?

ALIŞTIRMALAR - 3 -

Cümlelerdeki kalıplaşmış isim fiiller, kalınlaştırılmıştır.

3.1. Yazın yenecek en güzel tatlı dondurmadan başkası olamaz.

3.2. Biletinizi gidiş – dönüş şeklinde kestirseydiniz keşke.

3.3. Yemekte sarma varmış.

3.4. Dolmuş kalkmak üzere, yolcular yerlerini alsın. (“kalkmak” isim fiildir)

3.5. Çakmağı olan var mı?

3.6. Hala uçurtma uçuran çocuk kaldı mı yahu? ( “uçuran çocuk” bir sıfat fiil öbeğidir. )

3.7. Yaz aylarında en sağlıksız yemek kızartma. Sebze de olsa et de olsa yağda kızartma sağlıklı değil. ( İlk “kızartma” kalıplaşmış isim – fiil çünkü aklımıza bir yemek getiriyor ama ikinci “kızartma” isim fiil çünkü kızartma işleminden bahsediyor)

3.8. Bu danışmalarda da kimse olmaz.

3.9. Ünlü yazarlarla yapılan söyleşiler her zaman ilgi görmüştür. ( “yapılan” sözcüğü sıfat fiildir)

3.10. Danışmadaki kadın bağırdı : “Hırsız var! Giriş ve çıkışları tutun, kimse çıkmayacak!”

ALIŞTIRMALAR - 4 -

Kalıplamış sıfat fiiller büyük harfle yazılmış, sıfat fiiller ise öbekleri ile birlikte eğik şekilde yazılmıştır.

4.1. Gelecek günler daha güzel olacak. Eminim.

4.2. Gelen adamı tanımadığınızı söylüyorlar.

4.3. GELEN, GİDENİ aratır her zaman.

4.4. Ne kadar dokunaklı ne kadar hüzünlendiren şarkılar bunlar…

4.5. Seni GÖRENLERDEN bir tanesi de annendi.

4.6. Gördüğüm en güzel kızla mı konuşuyorum şuan?

4.7. Tanıdık yüzleri her zaman arar bu gözler, hem de her yerde.

4.8. SEVDİKLERİMDİ en çok beni YARALAYANLAR.

4.9. Erken GELENLER de oldu, geç KALANLAR da, zamanında GELENLER de.

4.10. Ben bunları hak edecek bir şey yapmadım, yapmam da.

4.11. GÖRDÜKLERİME mi inanayım yoksa senin SÖYLEDİKLERİNE mi?

4.12. İşler, her zaman GÖRÜNDÜĞÜ gibi değildir.

4.13. Seni soran adamı daha önce buralarda GÖREN ya da DUYAN olmadı.

4.14. Öpülesi pamuk ellerdi annemin elleri.

4.15. Görünmez kaza işte.

4.16. Bugün, “YENİLMEZLER : Ultron Çağı”na gideceğiz.

4.17. Sevilecek insan var, güvenilecek insan var, eğlenilenicek insan var.

4.18. Kazanılmaz yarışları kazandı Türk sporcuları.

4.19. Çıkılamaz denilen Everest Tepesine, bugüne kadar 3.000’den fazla kişi çıktı.

4.20. Görmüş geçirmiş insan, bir başka bakıyor hayata.

ALIŞTIRMALAR - 5 -

Aşağıdaki cümlelerde bulunan zarf fiiller, büyük harflerle belirgin hale getirilmişlerdir.

5 .1. Bir daha, sana soru SORULMADAN cevap verme.

5 .2. GELİP GİDİP bana soru sormayın.

5 .3. Yemek YERKEN konuşulmaz. Sofra adabıdır.

5 .4. Sen GELİNCEYE kadar ben balkonu yıkadım bile.

5 .5. Sabah OLUNCA yola çıkarız.

5 .6. ALIŞTIRA ALIŞTIRA söyleseydiniz keşke.

5 .7. Sen GİDELİ o kadar zaman oldu ki.

5 .8. Annesini GÖRMEDİKÇE soru sormaya devam edecek. ( sormaya sözcüğü isim fiildir)

5 .9. Seni delicesine seviyordum ama sen UMURSAMAZCA davranıp beni terk ettin. ( delicesine ve umursamazca sözcükleri aynı ekleri almışlardır. Her ikisi de yükleme sorulan “nasıl” sorusuna cevap verir ama birisinin kökü isim, diğerinin fiildir. O yüzden “delicesine” zarf, “umursamazca” zarf fiildir.)

5 .10. GİDEREK daha çok soru soruyor, YORULMAKSIZIN senin adını sayıklıyor.

ALIŞTIRMA - 6 -

Aşağıdaki metindeki isim fiiller kalınlaştırılmış, sıfat fiiller italik hale getirilmiş ve zarf fiiller de büyük harfle yazılmıştır.

Sabah UYANINCA ilk işiniz ne olur? Yüzünüzü yıkamak, dişlerinizi fırçalamak, duş almak, telefonunuza bakmak? Sanmam. Herkesin ama herkesin ilk işi “Bugün ne yapacağım” diye düşünmek. Yani, yaptığımız ilk iş düşünmek. Sanırım bu da bizi insan yapan en önemli şey.

Bir işiniz varsa ve işe gitmek için HIZLANIP ayaklarınız DOLAŞINCA, iyi bir küfür SALLARKEN uzaya, düşünmeye vakit yoktur belki. Ama ya akşam? Ya gece? Geceler, bizim düşünmemizi sağlayan en güzel anlarken, sabahlar cevapları aradığımız yegane yerler değil midir? Düşünen insanlardan korkmayın bu yüzden. Düşünmeyen, sadece evrene küfürler savuran insanlardan korkun. Ama dikkatli olun, korkmak ile düşünmeyi birbirine karıştırmayın. Aksi taktirde, düşünmekten korkarsınız.

İlgili Makaleler

Yorumunuzu Paylaşın