Zika Virüsü Nedir, Nasıl Bulaşır, Belirtileri Nelerdir?
Zika Virüsü Nedir?
Zika virüsü, tarihte ilk kez 1947 senesinde, Malta Humması çalışmaları esnasında Uganda ülkesinin Zika isimli ormanlarında bulunan Rhesus cinsindeki maymunlarda görüldü. Rastlantısal olarak keşfedilen bu virüs, 1952 yılında Uganda ve Tanzanya'da insanlarda da görülmeye başlandı. 1952'den 1981'e kadar virüs Mısır, Gabon, Hindistan, Endonezya, Tayland ve Vietnam ülkelerinde de görüldü. Sonrasında bir duraklama dönemi geçirildi. 2007 senesindeki birkaç raporlamanın ardından ilk büyük patlağını 2015'in Mayıs ayında veren Zika virüsü, sivrisinekler vasıtasıyla yayılıp Brezilya'da pek çok kişinin etkilenmesine, hatta hayatını kaybetmesine sebep oldu.
Virüs, "Aedes aegypti" adlı sivrisineklerle hamile kadınlara bulaşıyor ve bu virüsten etkilenerek doğan bebeklerde küçük kafa yapısı (Mikrosefali) olarak geçen nöro-gelişimsel bozukluklar meydana gelebiliyor. Şimdiye dek, beyin fonksiyonlarında bozukluklara sebep olduğundan pek çok bebeğin Zika virüsü nedeniyle hayatını kaybettiği biliniyor.
Zika'nın belirtileri başka pek çok hastalığın belirtisiyle aynı olduğu için genellikle hızlıca ayırt edilemiyor. Bulaştıktan sonra, 3 ile 12 gün arasında görülen semptomlar kısa sürüyor. Ateş, baş ağrısı, kusma, eklem ağrıları, gözlerde kızarma gibi şikayetleri olan hastalar, çoğu zaman hasta olduklarını dahi düşünmüyor ve hastaneye gitmiyorlar. Kimi zaman da hastalıklarını gribe benzeterek gribe özel tedavi yöntemlerini kullanıyorlar. Sözü geçen belirtiler, Zika vakalarının %20'sinde ortaya çıkıyor. Küçük bebeklerin doğumlarındaki komplikasyonları bir kenara bırakırsak, bu hastalıktan ölen kişi sayısı çok fazla değil.
Dünya Sağlık Örgütü'nün verdiği bilgilere göre, şu anda 23 ülkede görülen Zika virüsü, özellikle Güney Amerika'yı etkisi altına almış vaziyette. Bahsi geçen ülke ve bölgeler ise şöyle:
- Barbados
- Bolivya
- Brezilya
- Kolombiya
- Porto Riko
- Kosta Rika
- Curaçao
- Dominik Cumhuriyeti
- Ekvator
- Fransız Guyanası
- Guadeloupe
- Guatemala
- Guyana
- Haiti
- Honduras
- Martinik
- Meksika
- Nikaragua
- Panama
- Paraguay
- Saint Martin
- Surinam
- ABD
- Virjin Adaları
- Venezüella
- Amerikan Samoası
- Samoa
- Yeşil Burun Adaları
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, virüs Tropikal Afrika, Güneydoğu Asya, Pasifik Adaları,Orta ve Güney Amerika'da görülüyor ve riski 2010 yılından bu yana yaklaşık 30 kat artmış durumda.
Brezilya sağlık yetkililerine göre, bu ülkede virüsün bulaştığı düşünülen 3 bin 893 kişi bulunuyor. Özellikle Brezilya'nın kuzeydoğusunda bulunan, diğer bölgelere göre daha fakir olan Pernambuco bölgesinde, yeni doğan bebeklerin yaklaşık %20'sinde Mikrosefali rahatsızlığına rastlanıyor. Ayrıca, Hawaii adalarında doğan birkaç bebekte de Zika virüsü kaynaklı doğum sorunları yaşandığı belirtiliyor.
Aynen Batı Nil virüsü gibi sivrisinekler vasıtasıyla yayılan Zika virüsü, Amerika Birleşik Devletleri'nde de Teksas, Florida ve New Jersey eyaletlerinde görüldü. Özellikle bu eyaletlerin kıyılarında daha çok rastlanan virüse, Güney ve Orta Amerika turundan dönen Danimarkalı bir turistte de rastlanınca Avrupa ülkeleri de konuyla ilgili alarma geçti.
İngiltere Kamu Sağlığı Dairesi'nden yapılan açıklamaya göre ise, Kolombiya, Surinamve Guyana'da tatil yapan 3 Avrupalı vatandaşta da Zika virüsüne rastlandı.
Zika Virüsü Nasıl Bulaşır ve Kimler için Tehlikelidir?
Zika virüsünün yayılmasına genelde tropikal bölgelerde bulunan "Aedes aegypti" denen sivrisineklerin hamile kadınları sokması sebep oluyor. Bu sivrisinek aynı zamandaDeng, Chikungunya ve Sarıhumma hastalıklarını da bulaştıran bir sivrisinek. Dünya Sağlık Örgütü'nün verdiği bilgiye göre, hastalık insandan insana da bulaşıyor. Virüs ayrıca kan nakliyle, perinatal yolla ve sperma sıvısında yapılan testlerin sonucuna göre cinsel ilişki yoluyla da yayılıyor. Uzmanlara göre, Zika tanısının konabilmesi için yeni araştırmalarınyapılması gerek.
İlk kez 2007 senesinde Pasifik’ten bu virüse bağlı salgın raporu bildirilmiştir. 2007senesinde, Fransız Polinezyası'ndan rapor edilen virüs, 2015 yılında Latin Amerika ülkelerinden Brezilya ve Kolombiya'da, Afrika’dan da Cape Verde'den salgın bildirilmesi yoluyla duyulmaya başlanmıştır. Bunun haricinde, Latin Amerika’da 13 ülkeden salgın bildirisi yapılmıştır. Dünya Sağlık Örgütü'nün raporuna göre şu anda 23 ülke etki altındadır. Zika virüsü en çok hamile kadınlar için tehlike arz etmektedir. Çünkü virüs henüz karındayken bebeğe aktarılıyor. Bu da bebeklerde Mikrosefali denen küçük kafa hastalığının ortaya çıkmasına neden oluyor. Brezilya'daki raporlara göre, Mikrosefali ile doğan bebek sayısı 4 bin. Yapılan araştırmalar da, tüm bu vakalarda Zika'nın hamilelik sırasında bulaştığını gösteriyor.
Zika Virüsünün Belirtileri Nelerdir?
Zika virüsünün semptomları genellikle 2 ile 7 gün arasında kendini gösteriyor. Zikavirüsünden etkilenen her 5 kişiden 1'i hasta oluyor. Virüsün semptomları şöyle:
- Yüksek ateş
- Gözlerde kızarma
- Göz nezlesi
- Kusma
- Vücutta döküntü
- Baş ağrısı
- Kas ağrısı
- Eklem ağrısı
- Kırıklık ve halsizlik
Zika Virüsüne Yakalanmamak İçin Alınabilecek Yöntemler ve Tedavisi
Henüz, Zika virüsünden korunmak için geliştirilmiş bir aşı bulunmuyor. Bu sebeple,uzmanlar, Zika virüsü için acilen bir aşı geliştirilmesi gerektiğini söylüyor. Bilim insanlarına göre, aşı testlerine ancak iki sene içinde başlanabilecek. Ayrıca, ilaç düzenleme kurullarının da onayı gerekeceğinden, olası bir aşının tüm dünyada kullanıma sokulması en az 10 seneyi bulacak. Tabii bu süre zarfında, hastalığın korkunç boyutlara ulaşmasından da korkuluyor. Bu virüs için henüz etkisi kanıtlanmış bir tedavi yöntemi bulunmasa da, reçetesiz olarak satılan ateş düşürücüler ya da ağrı kesiciler semptomların hafiflemesine yardım ettiği biliniyor. Bununla birlikte, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi'nin (CDC) önerilerine göre, Zika'ya yakalanmış birinin;
- Dinlenmesi
- Dehidrasyonu önlemek için bol su içmesi
- Ateşini düşürmesi
- Aspirin almaması,
- Diğer steroid olmayan anti-enflamatuar ilaçları almaması
- Başka bir hastalık için tedavi görüyorsa doktoruna başvurması,
- Sivrisinekler tarafından ısırılmamaya dikkat etmesi (sivrisinekler kendisindeki Zikavirüsünü alıp başkalarına bulaştırabileceği için) gerekiyor.
Zika virüsünden korunmak için bu virüsün yaygın olduğu bölgelere gitmemek, sık sık sivrisinek ve böcekleri kovan spreyler kullanmak da akla ilk gelen önlemlerden.
Bununla birlikte, Amerika Birleşik Devletleri Kadın Hastalıkları ve Jinekologlar Amerikan Koleji Başkanı Dr. Mark Defrancesco, virüsün görüldüğü yerlere özellikle hamile kadınların seyahat etmemesini tavsiye ediyor. (Healthday)
Virüsün görüldüğü bölgelerdeki kadınların işi ise daha zor. Virüs nedeniyle, çoğuülkede doğum yapmayı planlayan ailelerden, bu planlarını bir süre için ertelemeleri isteniyor. Örneğin, El Salvador'da aileler, 2018 senesine dek ülke içinde çocuk sahibi olmamaları konusunda uyarıldı.
Yakın zamanda Toronto'da Morgan ve Jackson Wyatt kardeşler tarafından icat edilen bir sivrisinek tuzağının, Zika virüsünün yayılmasını durdurmaya yardım edeceği düşünülüyor.
Virüsün Küresel Isınmayla İlgisi Var mı?
Bazı bilim insanları, Zika virüsü ile küresel ısınmayı ilişkilendiriyor. Buna göre,küresel ısınmanın meydana getirdiği sonuçlar nedeniyle, yükselen sıcaklıklar sivrisineklerin çok daha hızlı biçimde ve daha çok sayıda üremesine sebep oluyor. Bu da hastalığın oluşmasına ve hızla yayılmasına yol açıyor. Bu konuyla ilgili yeterli araştırma yapılmadığından, henüz elde bu savı kanıtlayan net veriler bulunmuyor.
Türkiye Risk Altında mı?
Türkiye için henüz bir Zika virüsü riski görünmüyor. Bununla birlikte, SağlıkBakanlığı'nın 25 Ocak 2016'da yaptığı basın açıklamasına göre Türkiyeli vatandaşlara,özellikle de hamile kadınlara, virüsün olduğu bölgelere seyahat etmemeleri konusunda çağrıda bulunuldu.