Uzun Atlama

“Hızla koşarak havalanmak ve en uzak noktaya düşmek” olarak özetlenen uzun atlama sporu, antik dönemlerde yapılan sporlardan biridir.

Antik Yunan Olimpiyatları'nda farklı kurallarla yapılan tek atlama müsabakası, uzun atlamaydı. Günümüz modern olimpiyat sporlarından biri olan uzun atlama da, antik dönemlerden esinlenilerek yapılmaya başlanmış. Atlayıcılar, 30-45 metre mesafede hızlanarak 30 santimetre genişliğindeki bir tahtaya basıp sıçrayarak, 10 metre uzunluğundaki kum havuzunda en uzak noktaya düşmek için mücadele eder. Havada ne kadar çok kalınırsa atlanan mesafe de o kadar uzun olur. Atletler için hız, çeviklik ve güç kullanımının önemli olduğu bir spordur. Tüm zamanların uzun atlama rekoru, 8,95 metrelik atlayışla Amerikalı bir atlete ait. Bu spor hakkında bilmek istediklerinizi makalemizde bulabilirsiniz.

Uzun Atlama Nedir?

“Uzun atlama” veya diğer adıyla “tek adım atlama”, tek sıçrayışta en uzak mesafeye ulaşmaya dayanan pist ve alan sporudur. 45 metrelik mesafede koşarak hızlanma ve belirlenen sahayı geçmeden kum havuzuna atlama şeklinde yapılır. Bu spor dalında atletler; hızlı koşu, kısa koşu (sprint) ve yüksek atlama teknikleri uygular. Ayak ve baldır kuvvetlendirici idmanlar ve jimnastik hareketleri ile atlayışa hazırlanırlar.

Uzun atlama, diğer olimpik sporlardan daha teknik bir spordur. Atlayış için sporcu; kolları, bacakları ve vücut pozisyonları ile birlikte farklı teknikler kullanmak zorundadır. En iyi sonuç için en yüksek hıza ulaşmak önemlidir. Maksimum hız, pistin tamamını veya 40 metresini kullanarak sağlanır. Koşu hızı, ayak tahtasına basılan an, sıçrama ve uçma alınacak mesafede etkilidir. Atlayıcı havadayken el ve kol pozisyonları ile vücut açısı, alınan sonucu etkiler.

Kuralları Nelerdir?

Uzun atlama malzemeleri; koşu elbisesi ve plastik çivili ayakkabılardır. Ayaklar bitişik şekilde hafif koşu ritmiyle koşuya başlanır. Basma tahtasına yaklaşıldığında son hıza ulaşılması ve tahtaya iyi basılması önemlidir. Sıçramayı takiben dizler kolların altına çekilip, uçuş yapılır. Daha sonra ayaklar üzerine ileri doğru denge temin edilerek düşme gerçekleşir.

Atlama alanı ve koşu pistinin en az 1 metre ilerisindeki atlama havuzundaki kum, yarışmalardan önce nemlendirilir. Atlama tahtası, koşu yoluyla denk düzeyde olacak şekilde toprağa gömülür. Atlama tahtasının ön kısmına da, adım hatalarının belirlenmesi için macun veya beyaz toz döşenir.

Uzun atlamada atletlerin altışar deneme hakkı bulunuyor. Atlayıcının ayağı basma tahtasını geçerse, bu deneme ölçülmez ve hakem al bayrak kaldırarak atlayışın geçersiz olduğunu ilan eder.

Ölçüm, basma tahtası ile birlikte atletin kum havuzundaki en yakın izi arasındaki uzaklık temel alınarak yapılır. Başka bir ifadeyle; kumdaki ayak basılan mesafe olan atletlerin havuzu terk ediş noktası baz alınarak ölçüm yapılır. Ölçülen uzunluk, alttaki en yakın santimetreye indirgenerek yazılır.

Atletler uluslararası yarışmalarda 3’er atlayışlık eleme turlarına katılır. En iyi dereceyi yapan 8 atlet, 3’er atlayış hakkı daha kazanır. Bu atlayışlar final atlayışlarıdır ve en iyi dereceyi yapan atlet müsabakanın şampiyonu olur.

Hakemler; hataları gözlemek, atlama yerini işaretlemek, atlamayı ölçmek ve yarışmacıları toplamakla görevlidirler. Hakem sayısı müsabakaya göre değişiklik gösterir.

Uzun atlama hakkında bazı önemli noktalar şunlardır;

• Uzun atlama ayakkabısının tabanı maksimum 13 milimetre kalınlığında olabilir. 
  
• Pist en az 40 metre uzunluğunda, asgari 120 santimetre genişliğinde olmalıdır. 
  
• Sıçrama için ayak basılan basma tahtası, 122 santimetre uzunluğunda, 30 santimetre genişliğinde ve zemin ile aynı seviyede olmalıdır. 
  
• Tahtanın 20 santimetrelik beyaz bölümü basış alanıdır. 10 santimetrelik alanı ise kırmızıdır ve kırmızı alana basmak “faul” anlamına gelir. 
  
• Atlama tahtası üzerindeki beyaz toza atletlerin ayağı değmemelidir. 
  
• Kum havuzu 10 metre uzunluğunda, 2,75 ila 3 metre genişliğinde olmalıdır. 
  
• Atlayıcı, piste adım attığı andan itibaren 1 dakika içinde atlamasını tamamlanmalıdır. 
  
• Kum havuzuna tek adımla atlanmalıdır.
  

Tarihi

Olimpiyat yarışmalarında uzun atlama sporu 1896 yılından beri erkekler kategorisinde, 1948 yılından beri de bayanlar kategorisinde yapılıyor. Ancak geçmişi Antik Yunan döneminde düzenlenen olimpiyat oyunlarına kadar uzanıyor.

Antik dönemde yapılan tek atlama müsabakası olan uzun atlama, pentatlon yarışlarının da bir ayağını oluşturuyordu. Sporcular, bu oyunlarda savaştaki kabiliyetlerini sergiliyordu. Bu bakımdan uzun atlamanın, savaş sırasında askerlerin önlerine çıkan engelleri veya dereleri geçmek için atlamalarını yansıtan bir spor olarak ortaya çıktığı tahmin ediliyor.

Modern olimpiyatlardaki uzun atlama uygulaması da, antik olimpiyatların incelenmesi ile başlamıştır. İlk olimpiyatlarda kısa bir mesafeden koşularak atlayış yapan sporcular, ellerinde 1 ila 5 kilogram ağırlığında halter taşıyordu. Sporcular, kendilerine hız kazandırabilmek için ağırlıkları ellerinden atarak atlayış yapıyordu. Atlayışın mantığı “ivmelenmek” olarak belirlenmişti. Yani ağırlıklar geriye doğru savrulduğunda atletlerin ağırlık merkezini değişiyordu ve sporcu bacaklarını dışa doğru uzatarak mesafeyi artırabiliyordu. Sporcular, “skamma" adı verilen ve kum bulunmayan kazılmış toprak bir alana atlıyordu.

Roma İmparatorluğu döneminde yaşayan dört filozoftan biri olan Philostratus zamanında uzun atlayış sporu, haltercilerin hareketlerine bir ritim katmak amacıyla boru kullanılarak müzik eşliğinde yapılmış. Philostratos ,"Kurallar, yarışmaların en zoru olarak kabul edildiği için flüt ve ağırlık ile yarışmacılara avantaj sağlanması amaçlanmaktadır." demiştir. MÖ 656 yılındaki oyunlarda 7,05 metre atlayan Spartalı Chionis, zamanının en önemli uzun atlamacısı olarak kabul ediliyordu.

Uzun atlama, 1896 yılından beri modern yaz olimpiyatlarında yapılan bir spordur. 1914 yılında özellikle kadınlar için standartlaştırılmış bir atlama tahtası geliştirildi; ancak 1948 yılındaki olimpiyatlara kadar bayanlar uzun atlama müsabakaları yapılamamıştır.

Uzun Atlama Rekorları

• Amerikalı Mike Powel, 30 Ağustos 1991 tarihinde Japonya’nın başkenti Tokyo’da düzenlenen Dünya Atletizm Yarışması’nda 8,95 metrelik atlayışla dünya erkekler uzun atlama rekoru kırdı. Bu rekor, halen (2018) tüm zamanların rekorudur. 
  
• Powel’ın rekorunu resmi olarak kıranlar olsa da, kurallar gereği “rüzgâr hızının etkilediği” gerekçesi ile bu uzun atlayışlar sayılmamıştır. 
  
• Bu rekor, bu tarihten 23 yıl önce Amerikalı atlet Bob Beamona’ya aitti. 1968 yılında Mexico City Olimpiyatları’nda 8,90 metre atlayış gerçekleştiren Beamona, Powel’ın rekoruna kadar 23 yıl “tüm zamanların uzun atlama rekorunu” elinde tuttu. 
  
• Amerikalı atlet Jesse Owens, uzun atlama sporunun en önemli isimlerinden biri olarak kabul ediliyor. 1935 yılındaki Ulusal Atletizm Şampiyonası’nda 8.13 metre uzunluğundaki rekor atlayışı, 25 yıl boyunca geçilemedi. 
  
• 1960 yılında Amerikalı atlet Ralph Boston, Roma Olimpiyatları’nda 8,12 metrelik atlayış gerçekleştirerek Jesse Owens’in rekorunu 1 milimetrelik farkla yakalamıştır. 
  
• Sovyetler Birliği sporcusu Galina Chistyokova, 11 Haziran 1988 tarihinde Leningrad’da düzenlenen atletizm yarışmasında 7,52 metrelik atlayışla dünya bayanlar uzun atlama rekoru kırdı. Chistyokova, bayanlarda tüm zamanların uzun atlama rekorunu halen elinde bulunduruyor. 
  
• Türk atletizm tarihinde uzun atlamada 8 metre barajını ilk geçen atlet, Mesut Yavaş’tır. Yavaş, ABD'nin Iowa eyaletine bağlı Ames kentinde 2000 yılında düzenlenen salon müsabakalarında 8,09 metre atlayış gerçekleştirdi. Aynı yıl İstanbul'da açıkta düzenlenen müsabakalarda da 8,08 metre atlayış yaparak Türkiye rekorları kırdı.
  

Tüm Zamanların En İyi Uzun Atlayışları

Tüm zamanların en iyi 10 atlayışını yapan erkek ve kadın atletler şunlardır;

Erkekler:

1- Mike Powell (ABD): 8,95 metre - 30 Ağustos 1991 – Tokyo

2- Bob Beamon (ABD): 8,90 metre - 18 Ekim 1968 – Mexico City

3- Carl Lewis (ABD): 8,87 metre - 30 Ağustos 1991 – Tokyo

4- Robert Emmiyan (Ermenistan): 8,86 metre - 22 Mayıs 1987 – Tsakhkadzor

5- Larry Myricks (ABD): 8,74 metre - 18 Temmuz 1988 – Indianapolis

6- Erick Walder (ABD): 8,74 metre - 2 Nisan 1994 - El Paso

7- Dwight Phillips (ABD): 8,74 metre - 7 Haziran 2009 – Eugene

8- Irving Saladino (Panama): 8,73 metre - 24 Mayıs 2008 – Hengelo

9- Iván Pedroso (Küba): 8,71 metre - 18 Temmuz 1995 – Salamanca

10- Sebastian Bayer (Almanya): 8,71 metre - 8 Mart 2009 – Torino

Kadınlar:

1- Galina Chistyakova (Sovyetler Birliği): 7,52 metre - 11 Haziran 1988 – Leningrad

2- Jackie Joyner-Kersee (ABD): 7,49 metre - 22 Mayıs 1994 - New York City

3- Heike Drechsler (Almanya): 7,48 metre - 9 Temmuz 1988 – Neubrandenburg

4- Anişoara Çuşmir (Romanya): 7,43 metre - 4 Haziran 1983 – Bükreş

5- Tatyana Kotova (Rusya): 7,42 metre 23 Haziran 2002 – Annecy

6- Yelena Belevskaya (Sovyetler Birliği): 7,39 metre - 18 Temmuz 1987 – Bryansk

7- Inessa Kravets (Ukrayna): 7,37 metre - 13 Haziran 1992 – Kiev

8- Tatyana Lebedeva (Rusya): 7,33 metre - 31 Temmuz 2004 – Tula

9- Olena Khlopotnova (Sovyetler Birliği): 7,31 metre - 12 Eylül 1985 - Alma Ata

10- Marion Jones (ABD): 7,31 metre - 12 Ağustos 1998 – Zürih.