Rio Karnavalı'nın Tarihçesi

Rio Karnavalı, dünyanın en büyük karnavalıdır. Sambacıların yeteneklerini sergilediği Paskalya öncesi düzenlenen karnavala milyonlarca kişi katılıyor.

“Dünyanın en büyük festivali” olarak bilinen Rio Karnavalı, her yıl Brezilya'nın Rio de Janeiro kentinde düzenleniyor. Samba okullarının geçit törenine dünyanın dört bir yanından gelen milyonlarca insan tanık oluyor. Hıristiyanlıktaki “Büyük Perhiz” inancından önce düzenlenen Rio Karnavalı’nın tarihini ve neden düzenlendiğini merak ettiniz mi? Her yıl büyük organizasyonlar ve reklamlarla duyurun Rio Karnavalı hangi festivallerden etkilenmiştir? Bu soruların cevapları, Rio Karnavalı kadar ilginç…

Tarihi

Rio Karnavalı’nın tarihi oldukça zengin; çünkü birçok festivalden alıntılarla günümüzdeki halini almıştır. Tarihte karnavalların çoğu, Yunanlılar tarafından “şarap tanrısı”nın onuruna düzenlenmiş. Romalılarda ustalarla ve askerlerin kıyafetlerini takas ettiği bir gelenek, “Baküs” ve “Satürn Bayramı” adı verilen ve erkeklerin içkili şenliği olan festivallere dönüşmüş. Roma Katolik Kilisesi daha sonra bunu Paskalya öncesi düzenlenen bir festivale dönüştürmüş.

Bir Portekiz festivali olan “Entrudo”nun, Rio Karnavalı’nın temelini oluşturduğu belirtiliyor. Geçmişi 1723 yılına kadar uzanan Rio Karnavalı, Entrudo'nun devamı niteliğinde. Entrudo’da, herkesin su dolu kovalarla sokaklara çıkıp karşılarına kim çıkarsa ıslatmaları amaçlanırmış. Bu eğlenceli aktiviteye imparatorlar bile katılmış. 1855 yılında bir kadının I. Dom Pedro'nun korumalarını ıslattığı için tutuklandığı belirtiliyor. O dönemdeki otoriteler Entrudo'yu kısıtlayamayınca yasaklamışlar!

19. yüzyıl ortalarında Portekiz’de “davul çalma” temelinde yapılan festival olan “Ze Pereira”nın da, Rio Karnavalı’nın ortaya çıkmasında önemli bir katkısı bulunduğu kaydediliyor. Rivayete göre; “Jose Nogueira de Azevedo” adındaki Portekizli bir ayakkabıcı, karnaval düzenlenen haftanın ilk pazartesi günü düdük, tava, tamburin ve davul çalan arkadaşlarıyla sokakları gezermiş. Bu eğlenceye isteyen herkes katılabilirmiş.

Rio Karnavalı’na katkı sunan bir diğer aktivite de, “Grandes Sociedades” ya da “Great Societies” adıyla bilinen iyi organize edilmiş bir geçit törenidir. İlk kez 1855 yılında kralın katılımıyla gerçekleştirilen festivalde, maskeli 80 aristokrattan oluşan bir grup çiçekler, müzik, lüks kostümlerle geçit töreni yapıyordu. Bu gruplar arasında en ünlüleri “Tenentes do Diabo”, “Fenianos” ve “Democraticos” gruplarıydı.

Cordao Carnavalesco da, Rio Karnavalı'nın tarihindeki ilginç aktivitelerden bir diğeri. 1870'li yıllarda yapılan bu etkinlikte dansçılar, köylüler, cadılar, krallar ve kraliçeler başlıca karakteri oluşturuyordu ve giydikleri ilginç kıyafetlerle gösteri yapıyorlardı.

“Cordoes de Velhos” adı verilen başka bir etkinlikte de, büyük kâğıtlardan yapılmış maskeler takan kişiler, yaşlı adamların yürüyüşüne katılıyorlardı.

Rio Karnavalı’nın Etimolojisi ve Anlamı

“Karnaval” terimi, “Ete veda” anlamına gelen “carne vale” sözcüğünden türetilmiştir. Bu terim; et, alkol ve diğer dünyevi zevklerin tüketiminden 40 gün boyunca uzak kalma dönemi olan Paskalya öncesi uygulanan “Büyük Perhiz” ritüeli ile uyumludur. Rio Karnavalı, Katolikler tarafından uygulanan perhiz öncesi ilk çarşamba günü başlayarak Paskalya Bayramı’na kadar devam ediyor. Rio Karnavalı’ndaki etkinlik ve kutlamalar, tüm hafta boyunca sürüyor.

Rio Karnavalı'nın tarihinde yer alan bu eğlenceli aktiviteler, “günlük hayattaki sıkıntıları ve acıları unutmak” amacıyla yapılıyordu. “İzafi insan arzularını serbest bırakma” üzerine kurulu bu tür eğlenceler, günümüze kadar çeşitli değişikliklere uğrayarak “dünyanın en büyük festivali” haline geldi.

Rio Karnavalı ve Perhiz

Paskalya öncesi uygulanan “perhiz”, Katolik Hıristiyanların Tanrı ile iletişim kurdukları bir dönemdir. Rio Karnavalı’nın amacı; Hz. İsa’nın Tanrı katına çıktığı gün olan Paskalya ile sona eren 40 günlük perhizin son 1 haftasının kutlanmasıdır. Rio Karnavalı, Paskalya öncesi perhizin son haftasında cuma gününden salı gününe kadar 5 gün boyunca kutlanır. Karnavalda en yüksek puanı alan samba okullarının geçit töreni isei karnaval bittikten sonraki ilk cumartesi günü gerçekleştirilir.

Rio Karnavalı’nın bugünkü boyutu, kilisenin hayal ettiği gibi değildir. Ancak dünyanın dört bir yanından milyonlarca kişinin katıldığı en büyük festival olduğu bir gerçektir. Karnaval tarihi, kilisenin takvimine göre her yıl değişir. Paskalya’nın tarihi, ay ile belirlenir ve genellikle 22 Mart-25 Nisan arasında kutlanır. Tarih, M.S. 325’te İznik Konseyi tarafından tasarlanan bir formül ile belirlenmektedir.

Karnavalın Yayılışı

Rio Karnavalı’nın ilk balosu, 1917 yılında başlayan samba ile değil, polka ve vals ile dans eden katılımcılarla 1840 yılında düzenlenmiştir. İtalya’da düzenlenen ilk karnavallar genellikle ilginç kostümlerle düzenlenen maskeli balolardı. Maskeli balolar, kısa sürede Rio Karnavalı’nın da etkilendiği Portekiz dahil olmak üzere diğer Avrupa ülkelerine yayıldı.

Portekizliler, karnaval günlerinde sömürge Afrika ülkelerinden köleler getiriyordu. Köle Afrikalılar, karnavallarda, bölgeyi şeytani ruhlardan korumak amacıyla kemikler, tüyler, şifalı otlar ve taslardan yapılmış çeşitli objeler, maskeler ve kostümler kullanırlardı. Eski Afrika geleneklerinde sembolik bir anlamı olan bu ritüeller ve objeler, Rio Karnavalı kostümlerinin tasarımında büyük bir rol oynamıştır. Karnavalda kullanılan ve tüyler, kemikler ve pullardan yapılmış egzotik kostümler, güçlü bir Afrika etkisini yansıtır.

Samba Okullarının Doğuşu

Samba, Rio Karnavalı’nın temelidir. Samba dansı ve müziği, 1917 yılında doğmuştur. Brezilya’daki karnaval tarihi ile bağlantılı olan samba, Batı Afrika ve Angola’ya özgü bir danstır. Brezilya’ya, zorlu zamanlarda samba müziği ve dansı ile teselli bulan Afrikalı köleler tarafından getirilmiştir. Portekizliler tarafından köle olarak getirilen Afrikalılar tarafından yayılmıştır. Afrikalıların çoğu, köleliğin kaldırılmasının ardından ülkenin güneyinden Rio’ya taşınmış. Afrikalılar, samba müziği ve dansının ana merkezi haline gelen “Prace Onze” ve “Cidade Nova” gibi yerlere yerleşmişlerdir.

Samba, zamanla popüler bir kültür haline geldi. Dansçılar, besteciler ve müzisyenler; yeteneklerini sergilemek ve rekabet etmek için çeşitli kulüpler ve birlikler kurdu. Bu kulüpler ve gruplar, samba okullarının temelini oluşturuyor.

İlk samba okulu, 1928’de yılında kurulan "Deixa Falar"dir. Samba okullarının ilk resmi geçidi 1932 yılında yapıldı. Samba tutkusu büyüdükçe grupların ve okulların rekabeti büyüdü. İlerleyen yıllarda samba geçitlerini organize eden “Association of Schools of Samba City in Rio de Janeiro” kuruldu.

Samba okulları günümüzde modern kurumlar haline geldi. Okullar, Rio Karnavalı için büyük alt yapılarla donatıldı. Her okulun bir grubu oluştu ve kurumsal bir yapıyla yönetilmeye başlandı. Samba okulları, fakir mahallelerdeki toplumları da destekliyor. Samba okullarının desteklediği varoş mahallelerin kurduğu ilk grup “Mangueira”dır. Rio insanlarının ruhunu yansıtan Mangueira, en popüler samba okullarından biridir.

“Rio Karnavalı’nın temeli” olarak adlandırılan samba okullarında her mahalleden gelen erkekler, kadınlar ve çocuklar sosyal statülerine bakılmaksızın bir araya gelir. Okullardaki katılımcılar, samba geçidi için gerekli her şeyi tasarlamak ve uygulamak için bir araya gelir. Her okulun kendi dansçıları, müzisyenleri, kostüm ve geçit töreni arabası tasarımcılarından oluşan bir koreografi takımı varıdır. Her okul, jüriden yüksek puan almak için çaba sarf eder.

Samba okulları, Rio Karnavalı’nı dünyadaki diğer festival ve karnavallardan ayıran en önemli faktördür. Rio Karnavalı’nı benzersiz yapan unsurlardan biri de samba okullarının her yıl farklı bir tema ile gösteri sunmalarıdır. Sambacılar, her yıl farklı kostümler ve farklı rollerle seyirci karşısına çıkar.

Rio Karnavalı’nın Kalbi “Sambodromo”

Rio Karnavalı, 1984 yılına kadar Rio’nun en eski caddelerinden biri olan Marquês de Sapucaí Avenue’da düzenlendi. Karnavalın zamanla popülerleşmesi sonucu caddenin çevresine binalar inşa edildi. Sıradan bir cadde olan Marquês de Sapucaí Avenue üzerinde Oscar Niemeyer tarafından tasarlanan stadyum benzeri tribünleri olan yapıya 'Sambodromo' (Sambadrome) adı verildi. 700 metre uzunluğundaki Sambodromo geçit alanı, 1984 yılından bu yana samba geçidine ev sahipliği yapıyor. Sambodromo’da, her yıl binlerce dansçı, şarkıcı ve müzisyen özgün kostümleri ve samba şarkıları geçit yapıyor. Sambodromo, 80 bin kişilik kapasiteye sahip.

Rio Karnavalı Hakkında Kısa Bilgiler

• Rio Karnavalı’nın en büyük gösterileri Recife ve Olinda, Salvador de Bahia, Sao Paulo ve Florianopolis kentlerinde düzenleniyor. 
  
• Sao Paulo’daki “Unidos do Peruche” ve “Vai-Vai” gibi en iyi samba okulları yaklaşık 30 bin turiste gösteri yapıyor. 
  
• “Tropik bir cennet” olan Florianopolis, karnaval kapsamında dünyanın en büyük gay etkinliği olan Pop Gay Festivali’ne ev sahipliği yapıyor. 
  
• Karnaval sezonunda; eğlence, barış ve dostluğun kutlanması amaçlanır. 
  
• Sambadrome; 80 bin kişiyi ağırlayabilen ve 5 binden fazla göstericinin podyumda yeteneklerini sergilediği bir alandır. 
  
• Samba geçit törenini 40 kişiden oluşan jüri değerlendirir. Jüri; samba okullarına veya gruplara; perküsyon, kostümler, samba şarkısı, bayrak taşıyıcısı ve yılın teması gibi başlıklarda puan verir. 
  
• Karnavalda düzenlenen en pahalı balolardan biri olan Copacabana Palace’daki prestijli “Büyülü Balo”ya zengin ve seçkin insanlar katılabiliyor. 
  
• “Simpatia é Quase Amor” adı verilen sokak partisi, çocuklar için düzenlenen bir aile etkinliğidir. 
  
• Rio’nun popüler mahallelerinden biri olan Flamengo’da düzenlenen "Estica do Flamengo" adındaki sokak partisinde ise, bir tanktan su püskürtülerek kalabalık ıslatılır. 
  
• Brezilya’nın büyüleyici Rio de Janeiro şehri, “Christ the Redeemer” heykelinden plajlarına kadar gezginler ve turistler için eşsiz kentlerden biridir. 
  
• Rio Karnavalı’na katılmak isteyenler aynı zamanda bedenlerine göre kostüm siparişi verebiliyor.