Makaleler

Önsöz Nedir, Nasıl Yazılır?

Yazar: Hakan Kutluay
Önsöz Nedir, Nasıl Yazılır?

Önsöz, hem akademik tezlerin hem de kitapların en başında karşımıza çıkan bölümdür. Tez ve kitap önsözleri arasında net farklar bulunmaktadır; her iki tür önsözün de belirli kurallar çerçevesinde yazılması gerekir. Peki tez önsözü nasıl yazılır, nasıl yazılmaz? Kitap önsözünün farkı nedir?

Tez Önsözü Nedir?

Akademik tezlerde giriş kısmından önceki bölümlerden biri olan önsöz, tez sahibinin akademik çalışmasının en başında yer alan ‘kişisel imzası’ sayılabilir. Önsözün asıl amacı, söz konusu eserin ne amaçla yazıldığının özet olarak anlatılmasıdır. Türkiye’de ise akademik tezlerin önsözleri daha çok teşekkür etmek amacıyla yazılır.

Sadece teşekkürden oluşan önsözlerde, tez sahibi çalışmasını tamamlama sürecinde yardım aldığı kişi ve kuruluşlara teşekkür eder. Bu çerçevede tez danışmanına, bilgi ve kaynak sağlayan kişi ve kuruluşlara teşekkür edilir. Bu listeye, tez yazım sürecinde kişiye yardım eden ve destek veren ailesi, arkadaşları ve yakınları da eklenebilir. Tez çalışması bir kuruluşun maddi desteği sayesinde veya bir proje çerçevesinde hazırlanmış ise bu kurum ve projeler de önsözde tanıtılmalıdır.

Teşekkür edilen kişilerin unvanı, isimleri, varsa çalıştıkları kurum, teze bilimsel açıdan nasıl bir katkıda bulundukları, tez sahibine nasıl destek oldukları kısa ve açık bir şekilde belirtilmelidir. Sadece teşekkürden oluşan önsözlerde ‘Önsöz’ yerine ‘Teşekkür’ başlığı kullanılabilir.

Önsöz bu şekilde sadece bir teşekkür metninden oluşabileceği gibi, teze dair bazı ayrıntılar da içerebilir. Kişi, önsözün başlangıcında çalışmanın konusunu kapsayıcı bir çerçeve çizecek şekilde özetleyebilir. Niçin böyle bir çalışmayı üstlenmeye gerek gördüğünü, amaçlarını ve yazım aşamasında yaşadıklarını aktarabilir. Bu bölüm, kişinin kendi fikirlerini kendi cümleleriyle, bilimsel çalışmasından bağımsız olarak aktardığı bir dille ele alınmalıdır.

Tez sahibi önsözde, araştırma sırasında kullandığı yönteme de kısaca değinebilir. Teknik ve bilimsel içeriğin ayrıntılarına girilmesi gerekmez. Bununla birlikte, tezlerde önsöz ile giriş bölümünü karıştırma hatasına düşülmemelidir. Sadece teşekkürden oluşmayan önsöz örneklerinde tezle ilgili verilen ayrıntıların uzatılmaması gerekir.

Önsöz ile Giriş Arasındaki Fark Nedir?

Akademik tez yazımında kafa karıştıran sorulardan biri, giriş bölümü varken niçin bir de önsöze ihtiyaç duyulduğu meselesidir. Zira iki bölüm sıklıkla birbirlerine karıştırılır. Tez yazan kişinin burada şu mantığı kurması faydalı olacaktır: Giriş bölümü, tezin ana gövdesinin ilk parçasıdır. ‘Giriş’ bu nedenle çalışmanın konusu, amacı ve yönteminin (metodoloji) yanı sıra anahat planındaki sırayla bölümlerin içeriği hakkında kısa ve somut veriler, varsa araştırmanın karşılaştığı engeller ve sorunlar hakkında sistematik bir düzende yazılmış bir bölüm olmalıdır. Önsöz ise bu akademik çerçevede olmamalıdır; tezin ilk sayfası niteliğinde, yukarıda anlatılan çerçevede daha ‘kişisel’ bir dille yazılmalıdır.

Önsöz Ne Uzunlukta Olmalıdır?

Birçok üniversitenin tez yazım kurallarında önsöz bölümünün bir sayfa ile sınırlandırılması talep edilir. Bu kuralla, önsözün amacından sapmaması hedeflenir. Öte yandan, bazı üniversiteler tezlerde önsöz yazılmasını zorunlu kılsa da, bazıları öğrencilerine böyle bir şart koşmaz. Öğrencilerin, tez yazım kılavuzunun bu konudaki kurallarını iyice incelemesi tavsiye edilir.

Önsöz Formatı Nasıl Olmalıdır?

Bir sayfayı aşmayacak şekilde yazılmış bir önsözün sonunda, tez sahibinin adı ve soyadı sağa dayalı olarak yazılmalıdır. Tarih de aynı şekilde sağa dayalı olarak belirtilebilir. Önsöz metni, isim ve tarihin hepsi tek bir sayfada yer almalıdır. Teşekkür edilen kişilerin soyadlarının büyük harfle yazılması tercih edilir.

Önsöz Örnekleri 

Önsöz Örneği 1:

ÖNSÖZ

Bu çalışmanın hayata geçirilmesi sürecinde bilgi ve tecrübelerinden faydalandığım Prof. Dr. Şebnem KAYA’ya, araştırmanın her bir aşamasında görüşleriyle beni destekleyen, samimiyetini her zaman hissettiren ve beni doğru yönde yönlendiren danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Mehmet KÖSEOĞLU’na, desteğini ve yardımlarını esirgemeyen XX Üniversitesi Temel Sağlık Bilimleri Bölümü öğretim üyelerine, istatistik alanında yardımcı olan Doç. Dr. Özlem SEPETCİ’ye sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca çalışmamda desteklerini hiçbir zaman eksik etmeyen, bana olan güvenlerini hiç kaybetmeyen aileme teşekkür ederim.

İSİM SOYİSİM

TARİH

Önsöz Örneği 2:

ÖNSÖZ

Bu çalışmada, Fransa’nın başkenti Paris’teki Notre Dame Katedrali’nde 16 Nisan 2019 günü çıkan yangın bağlamında, tarihi eserlerde restorasyon güvenliğinin önemi ve denetim eksiklikleri ele alınmaktadır. Tarihi eserleri koruma kavramı, hükümetlerin yüzlerce yıllık yapı ve eserlerin restorasyonuna karar verme süreçleri, bazı ihale örnekleri ve restoratörlerin meslek etiği kriterleri incelenmektedir. Notre Dame Katedrali’nin 12’inci yüzyılda inşa edilen ahşap çatısının çökmesine ve yapının zarar görmesine sebep olan restorasyon çalışmasını yürüten kurumlar, yangının ardından açılan soruşturma üzerinde durulmuştur. Çalışmanın sonuç bölümünde, toplumsal önemi bulunan eserlerin yenilenme kararlarına ilişkin süreçlerde kamuoyunun da söz sahibi olabilmesi için bazı öneriler getirilmektedir. Bu süreçlerin dünyadaki örnekleri incelenmektedir.

Bu çalışmanın hayata geçirilmesi sürecinde bilgi ve tecrübelerinden faydalandığım Prof. Dr. Şebnem KAYA’ya, araştırmanın her bir aşamasında görüşleriyle beni destekleyen, samimiyetini her zaman hissettiren ve beni doğru yönde yönlendiren danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Mehmet KÖSEOĞLU’na, desteğini ve yardımlarını esirgemeyen XX Üniversitesi Kütüphanesi çalışanlarına, literatüre hâkim olmamı sağlayan Doç. Dr. Özlem SEPETCİ’ye sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca çalışmamda desteklerini hiçbir zaman eksik etmeyen, bana olan güvenlerini hiç kaybetmeyen aileme teşekkür ederim.

İSİM SOYİSİM

TARİH

Kitap Önsözü Nasıl Yazılır?

Akademik tezlerden farklı olarak, kitap önsözlerinin amacı eseri ve yazarı tanıtmak, okuyucuyu kitaba hazırlayan bir atmosfer yaratmaktır. Fakat bunun okuyucuyu yormadan, hevesini kaçırmadan ve onu cezbedecek şekilde yapılması gerekir. Birçok roman okuyucusunun, önsözde verilen bilgiler nedeniyle merakının kaçtığı ve kitabı bıraktığı unutulmamalıdır.

Önsözde kitaptan ‘lezzetli detaylar’ paylaşmak ile kitabın konusunu olduğu gibi anlatmak arasındaki çizginin gözetilmesi gerekir. İyi yazılmış bir önsöz bir ‘iştah açıcı’ya benzetilebilir; doğru yapıldığında sizi ‘ana yemeğe’ büyük bir keyifle hazırlar. Yanlış yapıldığında ise tüm iştahınız kaçmış olur...

Kitap önsözlerinin samimi bir dille kaleme alınması, okuyucuya tepeden bakmaması da tercih edilir. Buradaki kasıt şudur: Önsözü yazan kişi -ister yazarın kendisi, ister bir başkası olsun- kitabı okumadan önce okuyucu tarafından bilinmesi gerektiğini düşündüğü her bilgiyi boca etmemelidir. Kitap önsözlerinin sabrı tüketmeyecek şekilde en fazla 1500 sözcük ile sınırlandırılması beklenir; okuyucu ile kitap/roman/araştırma arasında bağ kurarak okuma motivasyonunu artırması amaçlanır.

Sözgelimi, tarihsel bir roman için yazılan bir önsözde, kitapta arka planda yaşanan tarihsel gelişmeler bir bağlama oturtularak aktarılabilir; metinde kitaptaki karakterlere dair merak uyandırıcı ayrıntılar kullanılabilir. Bir araştırma kitabının önsözünde ise yazarın niçin o konuyu ele aldığı şahsi bir anektodla açıklanabilir veya kitabın konusunun, yayımlandığı dönem açısından neden önem taşıdığının altı çizilebilir. Ayrıca okuyucuya paralel okuma yapabilecekleri başka kaynaklar tavsiye edilebilir.

Kitap önsözleri eserin sahibinden başka kişilerce de yazılabilir. Bu şekilde yazılan önsözlerde, okuyucunun önsözü kaleme alan kişinin şahsi görüşlerini değil de, yazarı merak ettiği unutulmamalıdır. Etkileyici ve faydalı bir önsöz, kitabın ritminden daha hızlı veya daha yavaş olmamalıdır.

Kaynaklar

Görsel: Anadolu'daki Tarih Öncesi Ana Tanrıça Figürlerinin Mısır Pastası ve Metal Kullanılarak Çağdaş Takı Formunda Yorumlanması - A. Didem Engin

İlgili Makaleler

Yorumunuzu Paylaşın