Yan Flüt Nedir?

Yan flüt; dilsiz nefesli çalgılar grubunda yer alan, baş-gövde-kuyruk olmak üzere üç parçadan oluşan bir müzik aletidir. Adı çoğunlukla flüt olarak geçmesine rağmen, yanlış anlaşılmalara karşı “yan flüt” denilmektedir. Yan flüt icat edildiği ilk zamanlar abanoz ağacından yapılırdı. Günümüzde ağaçtan yapılma flütler hala kullanılmaktadır fakat çok yaygın değildir. Genel olarak nikel, gümüş ve altın gibi madenlerle yapılmaktadır. 67 cm uzunluğunda ve 1,9 cm çapındadır. Baş bölümünde bir üfleme deliği vardır ve buradan üflenir. Gövde ve kuyruk kısmında ise “perde” adını verdiğimiz, ezgilerin oluşmasını sağlayan delikler bulunur. 

Yan Flütün Tarihçesi

Batı müziğinin en popüler çalgısı olarak bilinen yan flütün Çin’de M.Ö. 900 yılından beri kullanıldığı bilinmektedir. Avrupa’ya ise 12. yüzyılda Almanca konuşulan bölgelerde, askeri bandolarda kullanılmak üzere girmiştir. Bir zamanlar yan flüte “Alman flütü” denmesinin başlıca sebebi budur. Esas olarak orkestralarda kullanılmaya ise 16. ve 17. yüzyıllarda başlanmıştır. Yan flüt, ilk zamanlar şimdiki gibi 3 parçadan değil, tek parçadan ve sadece 6 delikten oluşmaktaydı. 1600’lerde, birbirine bağlı 3 parça olarak yeniden tasarlandı. Zaman ilerledikçe flüte daha fazla tuş eklenmeye başlandı. 19. yüzyılın ortalarına kadar flütün ortasındaki delikler parmaklarla kapatılarak ses elde ediliyordu ve daha iyi ezgi kazanmak için bu deliklerin birbirine uzak olması gerekiyordu. Bu sayede Alman flütçü Boehm, 1832 yılında fizik ve sanat bilgisini birleştirerek, bugünkü modern flüt sistemini geliştirdi. Yan flüt bu sebeple Boehm(böhm) flüt adıyla da bilinir.

Yan Flütün Akustik Özellikleri

Flüt, dilsiz nefesli çalgılar içerisinde en marifetli çalgı olarak bilinir çünkü yan flütle çalınabilecek melodi sayısı çok azdır. Tek, çift, üç dil ve kurbağa dili tekniği kullanılarak kromatik, diotanik ezgiler, arpejler, gösterişli pasajlar çok hızlı ve yavaş tempolarda çalınabilir. Crescendo (kreşendo) ve decrescendo (dekreşendo) çalma imkânı diğer çalgılara göre daha azdır. Bazı tril ve tremoloları çalmak ise imkânsızdır. Bunun sebebi ise özellikle ince seslerin çalınmasında çok nefes harcanması ve flütü çalan kişiyi zorlamasıdır.

Orkestra İçinde Yan Flütün Yeri

Çoğunlukla Batı müziğinde rastladığımız yan flüt, klasik eserlerde daha çok kullanılmaktadır. Orkestrada ise solo olarak veya koro şeklinde uyarlanan notalarla çalınabilir. Duygusal, doğayı yansıtan ezgiler, kuş cıvıltılar, çocuksu pasajlar yaratmak için yan flüt kullanılır. Diğer tahta nefesli çalgılar ile büyük bir uyum oluşturur. Ana melodinin keman veya piyano olduğu eserlerde de müthiş bir müzik şöleni yaratır.

Yan Flüt Çalmayı Nasıl Öğrenebilirsiniz?

• Yan flüt, pek çok teknik ve üfleme stilleriyle çalındığı için yoğun bir emek ve mesai isteyen bir çalgıdır. Eğer bir eğitmen yardımı olmadan kendi başınıza öğrenmeye çalışıyorsanız başlangıçta zorluk yaşayabilirsiniz. Fakat pratik yaparak ve egzersizleri ihmal etmeyerek çalışırsanız zamanla tekniğiniz ilerler ve iyi ton yakalamaya başlarsınız. 
  
• Yan flüt öğrenmek için ilk olarak kendinize en uygun bulduğunuz başlangıç flütüne sahip olmalısınız. Bir eğitmenin yardımı olmadan öğrenmek istiyorsanız da ilk başta çeşitli yan flüt eserleri dinleyerek doğru tonların nasıl olduğuna dair kulak aşinalığı yakalamalısınız. 
  
• Eğer doğru tonun nasıl olduğunu biliyorsanız, kendiniz flütle çıkardığınız tonun da doğruluğunu anlayabilirsiniz. Üfleme tekniğinizi geliştirmek için de ilk başta tek bir notayı uzun uzun üflemelisiniz. Flütünüzden çıkan sesin doğruluğundan ve temizliğinden eminseniz bir adım daha ilerlemiş olacaksınız. 
  
• Doğru üfleme ve tonlama egzersizlerinin yanı sıra parçaları çalabilmek için nota bilgisine de ihtiyacınız olacaktır. Bunun içinde çeşitli metot kitaplarından veya internetteki sitelerden faydalanabilirsiniz. 
  
• Yan flüt öğrenebilmek için bir diğer pratik bilgi ise kesinlikle çalmaya büyük parçalardan başlamamanız. Basit ve temel parçaları tekrar ederek çalarsanız tekniğiniz ilerler ve kulak aşinalığınız artar. 
  
• Flütünüzle çaldığınız parçaların daha temiz bir sesle duyulmasını istiyorsanız sık sık nefes ve diyafram egzersizi yapmalısınız. Flüte üflerken aldığınız nefesin diyaframdan geldiğine emin olmalısınız. 
  
• Uzun notalarda ve durakları uzun olan parçalarda nefesinizi daha kuvvetli üflemek zorunda olduğunuz için baş dönmesi yaşayabilirsiniz. Bu sebeple flüt çalmaya başlamadan önce nefes egzersizini ihmal etmemeniz gerekmektedir. Ayrıca flütünüzü çalarken dik pozisyonda tutmaya da özen göstermelisiniz.
  
• Yeni başlayan kişiler günde en az bir saatini flüte ayırmalı ve ciddi bir çalışma yapmalıdır. Eğer amacınız profesyonel olmaksa günde 3–4 saat çalışmak daha iyi bir sonuç almanıza yardımcı olur.
  

Yan flüt çalan kişinin sahip olması gereken nitelikler

Yan flüt, çello gibi çok da fiziksel nitelik arayan bir çalgı değildir fakat iyi bir flüt virtüözü olabilmek için aşağıdaki özelliklere sahip olmak gerekmektedir. 

• Dudakların çok ince veya kalın olmaması
  
• Üst ve alt dudağın birbirine simetrik olması
  
• Dişlerin çok geride veya ileride olmaması
  
• Parmakların özürsüz ve tam olması
  
• Solunum yoluyla ilgili bir hastalığın olmaması
  

Ülkemizde ve Dünyada Önemli Flüt Virtüözleri

En önemli Türk flüt virtüözü “Sihirli Flüt” lakaplı Şefika Kutluer’dir. 1961 yılında Ankara’da doğan Kutluer, Ankara Devlet Konservatuarı’ndan 3 sınıf atlayarak 1979 yılında mezun olduktan sonra Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nda çalışmaya başlamıştır. Yüksek lisansını ise İtalyan hükümetinin davetlisi olarak gittiği Roma’da Santa Cecilia Akademisi’nde tamamlamıştır.

Dünya çapındaki en önemli flüt virtüözlerinden biri ise Sir James Galway’dir. “Altın Flütlü Adam” olarak da bilinen Kuzey İrlandalı James Galway, Royal College of Music’de John Francis’in öğrencisi olduktan sonra, Guildhall School of Music’de Geoffrey Gilbert’ten eğitim almıştır. Eğitimini tamamladıktan sonra 15 sene orkestra yöneticiliği yapmıştır. Sir James Galway halen London Mozart Players’ta “Baş Ziyaretçi Orkestra Şefi”dir.