Gürgen Ağacının Özellikleri Nelerdir?

Gürgen ağacı, başta mobilya sektörü olmak üzere sağlam ahşap kullanılması gereken ürünlerde kullanılan kerestesi kaliteli bir ağaçtır.

Mobilya sektöründe ve ahşap ihtiyacı olan sektörlerde tercih edilen ağaçların başında gürgen ağacı gelir. Kerestesi çok tercih edilen bir ağaç türüdür. Yakacak olarak da kullanılabilen gürgen, nazik ve yumuşak şartlar istemez. Sağlam yapısı ve dayanıklılığı sebebiyle oyuncak sektöründen gemi sektörüne kadar birçok alanda ahşap ihtiyacını karşılar.Gürgen ağacı ile kayın ağacı genellikle birbirine karıştırılır. Ancak yapıları ve fiziksel özellikleri birbirinden farklıdır. Bu makalede gürgen ağacı ile ilgili derleme bilgiler bulacaksınız.

Gürgen ağacı, Huşgiller ve Gürgengiller familyalarının üyesi. Huşgiller ve Gürgengiller; gürgen, huş, kızılağaç ve fındık gibi orman ağaçlarını içeren bitki aileleridir. Meşe ve kestane gibi kerestelik ağaçlar da gürgen ile benzerlik gösterir. Carpinus cinsinden bir ağaç olan gürgen, kurak ve özellikleri iyi olmayan topraklarda da yetişebilir. Türkiye’de oldukça fazladır. Karadeniz’de gürgen ormanları vardır. Türkiye’de hemen hemen her bölgede gürgene rastlamak mümkün. Çoğunlukla Ege, Marmara, Trakya, Kuzey ve Doğu Anadolu’da yetiştirilir. Bolu, Kastamonu, Çoruh ve Amanoslar’da da küçük gürgen ormanları vardır. Kıyı bölgelerinde de karışık ormanlarda gürgene rastlanır. Dünyada Asya, Avrupa ve Amerika’da yetişen 25’in üzerinde gürgen çeşidi bulunur. Kuzeyde bulunan Ukrayna’da çok fazla gürgen ormanı vardır. Bu türler doğal olarak yetişir. Türkiye’de ise 2 çeşit gürgen vardır.

Özellikleri Nelerdir?

“Gürgen” ifadesi Ermenice “Garbeni” kelimesinden dilimize geçmiş bir kelimedir. Sağlam ve dayanıklı olması sebebiyle bazı çocuklara da “Gürgen” adı verilebiliyor. Gürgen ağacı, gri tonunda girintili, oluklu gövdeye sahiptir. Bazı türlerinin boyu 20 metreye kadar ulaşabilir. Genellikle 7-8 metreye boya ulaşırlar. Kibar bir ağaç türü değildir. Yetişmesi için kurak araziler bile yeterli olabilir. Ancak verimli, kuvvetli ve sulak topraklarda çok gelişir. Toprak kalitesi düştükçe gürgenin gelişmesi de düşer. Nem ve çok toprak isterler. Işıkları pek sevmezler, gölgeyi tercih ederler. Kireçli, taşlı ve fakir topraklarda bile gürgen yetişebilir. Bu özellikleri sebebiyle meşe ormanları için dolgu ağacı niteliğindedir. Aynı alanlarda iç içe yetişebilirler. Kış aylarında yaprakları dökülür. İlkbaharda yapraklanır ve çiçekleri açar. Sonbaharda fındıksı meyveleri yetişir.

Her mevsimde bulunabilen ve işlenebilen bir ağaç çeşididir. Odunu beyazdır, ağır ve oldukça serttir. Sivri uçlu ve sert kabuklu meyveleri vardır. Meyveleri, üç toplu bir meyve örtüsü ile kaplıdır. Yaprakları yumurtaya benzer ve kenarları dişlidir. Yatay veya dikey olarak yayılan bir kök sistemi vardır. Köklerin yayılmasında toprağın sertliği ve cinsi etkili olur.

Gürgenin Kullanıldığı Yerler Nelerdir?

Gürgen ağacı, başta da belirttiğimiz gibi sert ve dayanıklı kerestesi sebebiyle mobilya sektörünün olmazsa olmazı bir ağaç. Mobilyacılar ürünlerini satarken eğer ürün gürgenden yapılmışsa özellikle belirtirler. Gürgenin yapısı gibi dayanıklı ve nitelikli bir imajı vardır. Ahşap bir malzemede veya üründe gürgen kullanılmışsa o ürünü kullanmak veya almak için geçerli bir sebep olabilir. Kaliteli ahşap ürünlerin hammaddesidir.

Gürgen, kolay kırılmayan bir ağaç. Bu sebeple işlenmesi de daha güç. Mobilya sektöründe ustalar gürgen ile çalışırken oldukça zorlanırlar. Esnekliği de az olan gürgeni işlemek için diğer ağaçlara göre biraz daha fazla efor sarf etmek gerekiyor. Bu sebeple kaliteli mobilya almak isteyenler genellikle gürgenden yapılan ürünleri tercih eder.

Mobilya sektörü başta olmak üzere sağlam ahşap talepleri olan birçok sektörün tercih ettiği bir ağaç türüdür. Basınca dayanıklı ahşap parçalarda gürgen kullanılır. Dişli çarklar, torna aletleri, gemi omurgası, ahşap makine parçaları, maden direği, ayakkabı kalıbı, kaldıraç, ahşap spor aletleri, ahşap mutfak alet ve gereçleri, tarım aletleri ve mekik gibi ürünlerin üretiminde kullanılır.

Gürgenden üretilen ahşap ürünlerden bazıları şunlardır: Sebze kasası, yemek kaşıkları, kesme tahtası, bal çubuğu, kevgir, maşa, kepçe, parke, kazma, kürek ve keser sapları, sandalye, merdiven basamağı, oyuncaklar, tuval mekanizması, elbise askısı, tokmak, katlanabilir hamur tahtası, katlanabilir masalar, merdiven korkulukları, tabure, şezlong…

Gürgen ağacının kereste olarak kullanılması dışında insan sağlığı için kullanılan bir ağaç değildir. Sadece genç sürgünlerinin sütle kaynatılarak yapılan çorbanın hamile kadınlarda düşük riskini azalttığı bilinmektedir.

Gürgen Çeşitleri Nelerdir?

Gürgen ağacının dünya üzerinde 25’in üzerinde çeşidi var. Türkiye’de bulunan iki çeşit gürgenin adları ise “Adi gürgen” ve “Doğu gürgeni” şeklindedir. Diğer gürgen çeşitlerinden bazılarını şöyle sayabiliriz: Amerikan gürgeni, Avrupa gürgeni, Japon gürgeni, Sawa gürgeni, Chonowski gürgeni, Aka-shide gürgeni, Turkzaninov gürgeni, Farges gürgeni.

Adi Gürgen: Toprak şartlarına göre boyu 20 metreye kadar çıkabilen, çok nadir de olsa 30 metreye ulaşabilen bir gürgen çeşididir. Kerestesi oldukça değerlidir. Meşe ve kayın ağaçları ile kombinasyonla büyüyebilir. Diğer gürgen çeşitlerinin aksine yumuşak ve nemli toprakları tercih eder. Boyunun uzun olmasının bir sebebi de toprak tercihi sebebiyledir. Kökleri yatay olarak genişler. Kesildiğinde bile sürgün verebilir. Sert olan odunu ahşap aletler ve inşaat çalışmalarında kullanılır. Yakacak odunu olarak da kullanılır. Fazla ısı yayması ve kömür gibi yavaş yanması sebebiyle özellikle Avrupa’da yakacak olarak tercih edilir. Asya, Avrupa ve Kafkasya’da yetişen adi gürgen, Türkiye’de ise Marmara ve Karadeniz bölgelerindeki ormanlarda görülür.

Doğu Gürgeni: Boyu yaklaşık 5 metre civarındadır. Nadiren 10 boyu metreye ulaşır. Anavatanı kuzey İran ve Güneydoğu Avrupa’dır. Kuru, sıcak ve alçak yerlerde görülebilir. Yaprakları adi gürgene oranla küçüktür.

Amerikan gürgeni ise, Kuzey Amerika’da yetişen, boyları 15 metreye kadar ulaşabilen bir gürgen çeşidi. Kanada’da ‘altın ağaç’ olarak nitelenen Amerikan gürgeni, Avrupa gürgeninden aşılanarak yetiştirilir. Odunu kullanışlıdır.

Avrupa gürgeni de, boyu 20 metreye kadar ulaşabilen bir gürgen. Kuzeyde 57 derece enlemi dışındaki alanlarda yetişmez. Karadeniz’e kıyısı olan alanlarda ve ormanlarda bol vardır, Karadeniz Bölgesi’nde de sık görülür.

Gürgen ile Kayın Arasındaki Farklar Nelerdir?

Gürgen ağacı ile kayın ağacı akraba ve benzer yapıda olmaları sebebiyle çok karıştırılır. Ancak morfolojik özellikleri arasında farklar vardır. Gürgen ile kayın arasındaki farkı anlamak gerçekten zor. Bu sebeple bazı mobilyacılar daha ucuz olduğu için kayın ağaçlarını kullanarak gürgen olarak pazarlayabiliyor. Halk arasında da benzerliği sebebiyle her iki ağacın aynı olduğu şeklinde bir görüş hakim.

Gürgen, kayına oranla çok daha sert bir ağaçtır. Gürgenin daha sert olmasının sebebi, hücre çeperindeki selüloz miktarının fazla olmasıdır. Bu sebeple çok daha sert ve ağır bir ağaç olan gürgenin su miktarı da azdır. Pembeye yakın bir rengi vardır. Türkiye’de Rus kayınları ucuz olduğu için genellikle gürgen niyetine kullanılır. Ancak bu ağaçlar orta sertlikte, gürgene göre daha yumuşak ve su miktarı oldukça fazla ağaçlardır. Sarı ve turuncu arası kızıla yakın renkleri vardır. Gürgenin yaprağı girintili ve dişli, kayınınki düz ve dişsizdir. Kayının gövdesi silindirik, gürgenin gövdesi kıvrımlı, girintilidir ve olukludur. Kayın, soğuğa ve kurak iklimlere karşı hassastır, gürgen ise kötü şartlarda yetişebilir. Gürgenin tomurcukları kayına oranla daha kısadır. Kayın, Kayıngiller familyasının bir üyesi iken, gürgen Huşgiller familyasına aittir. Kayının diğer adları ‘akhuş’ ve ‘kızılağaç’ şeklindedir. Ayrıca, kayının diğer bir adı ‘akgürgen’ şeklindedir. Bu sebeple kayın ile gürgen ağaçları karıştırılıyor olabilir.