Manzum Hikaye Nedir ve Özellikleri Nelerdir?

Manzum hikaye, şiir biçiminde yazılan öykü demektir. Zaten “manzum” sözcüğü Arapça “n,z,m” yani uyaklı söz anlamına gelen nazım sözcüğünden türetilmiştir.  Manzum hikaye, konusu, yeri, zamanı, kişisi olan öyküleri düz yazı şeklinde değil şiir şeklinde yazma durumudur.

Manzum hikayeler ya da manzum öyküler bir şey öğretme amacı taşımazlar. Öğretici eser değil edebî eser konumundadır.

Manzum hikaye türü, eski Türk edebiyatında mesnevi şekli ile yazılırdı. Mesneviler, beyitler şeklinde yazılan “aa, bb, cc…” uyak düzenine sahip olan  ve aruz vezninin kısa şekillerinin kullanıldığı uzun şiir türleridir. Mesnevilerde öykü anlatılır. En ünlü mesneviler Leyla ü Mecnun, Ferhat ü Şirin, Kerem ile Aslı sayılabilir.  Divan edebiyatındaki mesneviler, mesnevi nazım şekline sıkı sıkıya bağlıdır. Yalnız manzum öyküler,  mesnevi gibi değillerdir. Temel olarak mesneviler kendilerine has olan şekli korurken manzum hikayeler ölçüsüz ve uyaksızdır.

Manzum Hikayelerin Özellikleri Nelerdir?

Manzum hikayeler ile mesnevileri ayırdıktan sonra manzum hikayelerin özelliklerini maddeler halinde sıralamaya çalışalım:

• Öğretici metin değildir, edebî metindir. Ama genelde düşündürücü ve bir mesaj verme telaşındadır.

• Şiir şeklinde yazılır ama dörtlük ya da beyit kullanma zorunluluğu yoktur. Dizeler şeklinde de yazılabilir. Dizelerin uzun ya da kısa olması da konuya bağlıdır.

• Aynı öyküdeki gibi olay, zaman, kişi ve kurgu vardır.

• Yazar, manzum hikayede duygu yoğunluğunu arttırmak için seslenmelere, ses tekrarlarına yer verebilir.

• Aynı öyküde olduğu gibi manzum hikayenin olaya girişi, olayın kendisini anlattığı bölümü ve bir sonucu vardır genelde. Yani manzum hikaye birden fazla bölümden

  oluşur.

• Manzum hikayelerde konu sıkıntısı yoktur. Sosyal olaylar işlendiği gibi kişisel olaylar da işlenebilir. Ayrıca aşk, ayrılık gibi duygusal konular da işlenebilir.

Türk Edebiyatında Manzum Hikaye

Manzum hikaye, Türk edebiyatına Tanzimat dönemi ile “merhaba” dedi. Bu türün ilk örneklerini Recaizade Mahmut Ekrem ve Muallim Naci vermiştir.

Servet-i Fünun dönemine gelindiğinde manzum hikaye en parlak dönemini yaşamıştır. Bu türde başarılı örnekler verildiği gibi kullanım alanı da artmıştır.

Tevfik Fikret’in yazdığı iki manzum hikaye oldukça önemlidir: “Balıkçılar” ve “Hasta Çocuk”. Bu iki eser, sosyal konuları işlemesi ile dikkat çekicidir çünkü Servet-i Fünun döneminde sosyal konuları işleyen pek az aydın vardı.

Manzum hikaye türünde belki de en etkileyici örnekler Mehmet Akif Ersoy’a aittir.

“Küfe”, “Seyfi Baba”, “Mahalle Kahvesi”, “Hasta” adlı manzum hikayeleri bugün bile zevkle okunan eserlerdir.

Hece ölçüsünün temel ölçü olması gerektiğini savunan Beş Hececiler de manzum hikaye türünde eser verdiler.

Yahya Kemal Beyatlı’nın “Nazar” adlı bir manzum hikayesi vardır. Bu manzum hikaye eğitici manzum hikayelere bir örnektir.